Ἡ λέξη «σαμποτάζ» έχει σχέση μὲ ξύλινα παπούτσια (σαμπό), και ἀνεπτύχθη μέσα ἀπὸ τὰ ἐργατικὰ κινήματα τοῦ 19ου αἰ. Ὅμως δὲν προῆλθε ἀπὸ κάποια πρακτικὴ παλαιοτέρων ἐργατῶν νὰ πετοῦν τὰ παπούτσια τους σὲ μηχανήματα, oὔτε καὶ ὑπάρχει κάποια ἱστορικὴ βάση στην ἐκδοχὴ ὅτι πετάχτηκαν ξύλινα παπούτσια σὲ μηχανήματα.
Κατὰ τὸν Σπάργκο (Syndicalism, Industrial Unionism and Socialism, J. Spargo, 1913) ἡ γαλλικὴ λέξη sabotage ἐπινοήθη τὸ 1890 ἀπὸ τὸν ἀναρχικὸ Ἐμὶλ Πουζέ. Ἐνεφανίσθη γιὰ πρώτη φορὰ γραπτῶς σὲ μία ἔκθεση ποὺ ἔγραψε ὁ Πουζὲ μαζὶ μὲ τὸν ἐπίσης ἀναρχικὸ Πὼλ Ντελασσὰλ τὸ 1897 σὲ συνέδριο τῆς Συνομοσπονδίας Générale du Travail στὴν Τουλούζη.
Στὴν ἔκθεσή τους οἱ δύο ἀναρχικοὶ συνέστησαν νὰ υἱοθετηθῇ ἀπὸ τὰ γαλλικὰ ἐργατικὰ συνδικάτα μία πολιτικὴ ἐπιβραδύνσεως τῆς ἐργασίας καὶ ἀναποτελεσματικότητος, ποὺ εἶχε χρησιμοποιηθεῖ μὲ ἐπιτυχία ἀπὸ Βρεταννοὺς συνδικαλιστές. Ἡ πολιτικὴ αὐτὴ ἦταν εὐρέως γνωστὴ στὴν Βρεταννία ὡς Ca ′Canny, μία φράση ἀπὸ τὴν σκωτσέζικη καθομιλουμένη, που ὁ Σπάργκο ἀποδίδει ὡς «προχώρα ἀργά» ή «νὰ προσέχῃς νὰ μὴν κάνῃς πάρα πολλά» δηλαδὴ σπεῦδε βραδέως.
Ἀναζητώντας κάποιο γαλλικὸ ἀντίστοιχο γιὰ τὴν ἔκφραση αὐτήν, ὁ Πουζὲ κατἐληξε στὴν ἐπινόηση τοῦ οὐσιαστικοῦ sabotage. Ἐβασίσθη στὸ γαλλικὸ ρῆμα saboter, ποὺ ἀρχικὰ σήμαινε τὸ νὰ κάνῃ κάποιος τὸν χαρακτηριστικὸ ἐκεῖνον κρότο περπατώντας μὲ ξύλινὰ τσόκαρα (sabot στὰ γαλλικά).
«Στὴν Γαλλία, καὶ ἰδιαιτέρως στὶς ἀγροτικές περιοχές,» συμπληρώνει ὁ Σπάργκο πρὸς ἐπεξήγηση τῆς καταλληλότητος τοῦ ὅρου, «ὑπάρχει ἀπὸ παλιὰ ἡ συνήθεια νὰ παρομοιάζουν τὸν ἀργὸ καὶ ἀδέξιο ἐργαζόμενο μὲ κάποιον ποὺ φοράει ἐκεῖνα τὰ χαρακτηριστικὰ ξύλινα παπούτσια (τσόκαρα)». Εἶναι προφανὲς ὅτι κάποιος ποὺ φοράει τσόκαρα περπατάει πιὸ ἀδέξια καὶ πιὸ ἀργὰ σὲ σχέση μὲ ἐκεῖνον ποὺ φοράει π.χ. δερμάτινα παπούτσια. Ὁ Σπάργκο προσθέτει ὅτι «ἡ φράση Travailler a coups de sabots, νὰ δουλέυῃ δηλαδὴ κάποιος ὡσὰν νὰ φοροῦσε τσόκαρα, χρησιμοποιεῖται ἀπὸ παλιὰ γιὰ νὰ περιγράψῃ τὸν ἀργὸ καὶ ἀδέξιο ἐργαζόμενο».
Στὰ ἀγγλικὰ ἡ λέξη sabotage πρωτοεμφανίζεται τὸ 1910 σὲ ἐφημερίδα τῆς ἐποχῆς, σχετικὰ μὲ τὴν περίφημη μεγάλη ἀπεργία τῶν Γάλλων ἐργατῶν σιδηροδρόμων τὴν χρονιὰ ἐκείνη. Ἐπειδὴ ἡ λέξη αὐτὴ χρησιμοποιεῖται συχνὰ σὲ σχέση μὲ τὴν ταραχώδη ἀπεργία τοῦ 1910, κάποιες πηγὲς ἀναφέρουν ἐσφαλμένα ὅτι τὸ σαμποτάζ ἐπινοήθη τότε.
Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἀπεργίας ἐκείνης, ἡ κυβέρνηση ἠρνήθη νὰ ἀνταποκριθῇ στὰ αἰτήματά τους καὶ κατόπιν ἐνέταξε τοὺς ἀπεργοὺς στὸν γαλλικὸ στρατὸ ὥστε νὰ τοὺς ἐπιτάξῃ γιὰ νὰ συνεχίσουν τὴν ἐργασία. Τότε ἄρχισαν νὰ συμβαίνουν περίεργα πράγματα, τὰ εὐπαθὴ προϊόντα καθυστεροῦσαν καὶ τελικὰ χαλοῦσαν μέσα στὶς αὐτοκινητάμαξες πρὶν φθάσουν στὸν προορισμὸ τους, γινόντουσαν λάθη στὰ δρομολόγια ἢ ἀλλαγές, τραῖνα ἔφθαναν σὲ λάθος προορισμό, ὁρισμένα σημεῖα τῶν σιδηροδρομικῶν γραμμῶν χαλοῦσαν καὶ τὰ τραῖνα ἐκτροχιαζόντουσαν καθὼς ἔκοβαν ταχύτητα γιὰ νὰ μποῦν στοὺς σταθμοὺς ἢ νὰ ἀλλάξουν γραμμές, τὰ χαλασμένα σημεῖα ἔπρεπε νὰ ἐπισκευασθοῦν ξανὰ καὶ ξανά…
Μετὰ ἀπὸ αὐτὰ ἡ κυβέρνηση ὑποχώρησε.
Ἡ νίκη ὀφειλόταν σὲ μεγάλο βαθμὸ στοὺς Ἀναρχοσυνδικαλιστές. Μία ἀπὸ τὶς ἠγετικὲς μορφὲς ποὺ ὀργάνωσε τὰ συνδικάτα τῶν κρατικῶν σιδηροδρόμων ἦταν ὁ Ζὼρζ Σορέλ, ἕνας ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους θεωρητικοὺς τοῦ Ἀναρχοσυνδικαλισμοῦ στὴν Γαλλία.
Ἡ ἐνίσχυση τῆς ἐξουσίας τοῦ κράτους ἀποτελεῖ τὴν βάση ὅλων τῶν ἀντιλήψεων τους· ἀπὸ τοὺς ὀργανισμοὺς ποὺ τώρα ἐλέγχουν, οἱ πολιτικοὶ ἤδη προετοιμάζουν τὸ πλαίσιο μίας ἰσχυρῆς, κεντρικῆς καὶ πειθαρχημένης ἀρχῆς, ποὺ δὲν θὰ πρέπει νὰ παρεμποδίζεται ἀπὸ τὴν κριτικὴ μίας ἀντιπολιτεύσεως, ποὺ θὰ εἶναι σὲ θέση νὰ ἐπιβάλλῃ τὴν σιωπή, καὶ ποὺ θὰ μεταδίδει τὰ ψέμματά τους.
– Georges Sorel, Σκέψεις πάνω στὴν βία (Reflections on Violence, 1906)
Σχετικὰ ἄρθρα
