Ἡ ἐπιδιωχθεῖσα ἔξαρσις τοῦ Ἑλληνικοῦ παράγοντος καὶ ἡ τοποθέτησις αὐτοῦ εἰς τὴν θέσιν ποὺ πρέπει νὰ κατέχῃ ἐντὸς τῆς παγκοσμίου πνευματικῆς ἐξελίξεως, δὲν ἔχει σωβινιστικὴν μορφήν, οὔτε ἀποβλέπει νὰ παρουσιάσῃ «τὸ Ἑλληνικὸν θαῦμα» ὑπὸ μεγενθυντικὸν φακόν. Ἡ προσπάθεια αὐτὴ ἁπλῶς ἀποβλέπει εἰς τὸ νὰ ἀποδειχθῇ ποία ὑπῆρξεν ἡ συμβολὴ τῆς Ἑλληνικῆς φυλῆς καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ πνεύματος εἰς τὴν δημιουργίαν τοῦ πολιτισμοῦ καὶ συγχρόνως ἐπιδιώκει νὰ καταδείξῃ καὶ εἰς τοὺς νεωτέρους Ἕλληνας ποία εἶναι ἡ κολοσσιαία πνευματικὴ κληρονομία των, ἀπὸ τὴν ἐκμετάλλευσιν τῆς ὁποίας προήχθησαν ἐν τούτοις καὶ ἀνεδείχθησαν ὅλοι οἱ νεώτεροι πολιτισμένοι Λαοί, τοὺς ὁποίους θαυμάζουν οὔτοι διὰ τὰς προόδους των.
Καὶ φυσικὰ ἡ προσπάθεια αὕτη, ἐπαναλαμβάνομεν, οὔτε ὡς σωβινισμὸς δύναται νὰ θεωρηθῇ, οὔτε ὣς ἐπιδίωξις ἐπιβιώσεως τῆς «Μεγάλης Ἰδέας», τὴν ὁποίαν τόσον κατεπολέμησαν ἐσχάτως οἱ δῆθεν διεθνισταὶ καὶ οἱ ἀμβλυωποῦντες, ὅπως ἀπεδείχθη, “προοδευτικοὶ” τῆς ἐποχῆς μας.
Ἄλλως τε καὶ ἡ «Μεγάλη Ἰδέα” δὲν ἦτο ἰμπεριαλισμὸς ἢ ἐπιδίωξις κατακτήσεως ξένων ἐδαφῶν, ὅπως ἐνεφανίσθη καὶ διεσύρθη αὕτη ἀπὸ τοὺς πολεμίους της, ἀλλὰ ἡ ἀπαίτησις ἑνὸς πραγματικὰ προνομιούχου Λαοῦ, εἰς τὸν ὁποίον ὁλόκληρος ἡ ἀνθρωπότης ὀφείλει τὸν ἐκπολιτισμόν της, νὰ ἀποκατασταθῇ εἰς τὰς Χώρας ἐκείνας εἰς τὰς ὁποίας ἔζησεν ἀπὸ χιλιάδων ἐτῶν καὶ αἵτινες ἀνέκαθεν ἀποτελοῦν τὸν ζωτικὸν καὶ ἐθνικὸν χῶρον του εἰς τὸν ὁποῖον ἀνεπτύχθη καὶ ἐμεγαλούργησεν.
Ἡ Ἑλληνικὴ ἐπικράτεια.
Ἰμπεριαλισταὶ καὶ κατακτηταὶ ὑπῆρξαν καὶ εἶναι ἄλλοι νεώτεροι Λαοί, οἵτινες χωρὶς κανένα δικαίωμα ἱστορικόν, ἐθνολογικὸν ἢ ἐκπολιτιστικὸν ἐπεχείρησαν ὑπὸ διάφορα προσχήματα νὰ κατακτήσουν καὶ κατέκτησαν ξένα ἐδάφη καὶ ξένους Λαούς, διὰ νὰ ἰδρύσουν αὐτοκρατορίας ἢ τεραστίας ἀλλὰ ἀνελευθέρας πολιτικὰς καὶ πολιτειακὰς δῆθεν συγκροτήσεις.
Ἀντιθέτως οἱ Ἕλληνες, ὅπως πολὺ ὀρθῶς ἀναφέρει ὁ Βιλαμόβιτς,
“οὐδέποτε ἦσαν κατακτηταί, ἀλλὰ πάντοτε ὑπῆρξαν ἀναμορφωταὶ καὶ ἐλευθερωταὶ”
καὶ διὰ τὸν λόγον αὐτὸν ἀκριβῶς ἡ Ἑλλάς, κατὰ τὸν ἴδιον “ἔχει τὴν ἠγεμονίαν τοῦ πολιτισμοῦ τῆς ἀνθρωπότητος!” […] Καὶ εἶναι γνωστὸν ὅτι […] οἱ Λαοὶ ποὺ ἀμφισβητοῦν καὶ σήμερον εἰς τὴν Ἑλλάδα τὸ δικαίωμα νὰ ὑπάρξῃ ἢ θέλουν καὶ ἐπιδιώκουν νὰ κατακτήσουν τὴν ἀνθρωπότητα, ὄχι μόνον δὲν ὑπῆρχον ὡς ἔθνη, ἀλλ’ οὔτε κἂν ἀναφέρονται ἀπὸ τὴν Ἱστορίαν. Λέγει πρὸς τούτοις ὁ Μπρυνὲ ντὲ Πρὲσλ εἰς τὴν περίφημον περὶ Ἑλλάδος Ἱστορίαν του
“Ἡ Ἑλλάς εἶναι μοναδικὸν παράδειγμα ἔθνους συγκροτηθέντος κατὰ τοὺς φυσικοὺς νόμους. Ἔχει κοινότητα καταγωγῆς ἠθῶν, γλώσσης καὶ ἀδιάσπαρτον ἐνότητα καὶ συνέχειαν μὲ τὰς ἀναμνήσεις παρελθόντος ἐνδόξου. Τὸ ἔθνος αὐτὸ εἶναι προικισμένον μὲ ζωτικότητα ποὺ τοῦ ἐπιτρέπει νὰ ἀνθίσταται καὶ νὰ ἀντέχῃ καὶ εἰς τὰς μεγαλυτέρας καταστροφάς…”
[…] Εἶναι φανερὸν συνεπῶς διατὶ καὶ οἱ νεωτέροι Ἕλληνες δὲν πρέπει νὰ θεωροῦν ἑαυτοὺς κατωτέρους οἱουδήποτε ἄλλου Λαοῦ, ἀφοῦ ὅλοι οἱ ἄλλοι Λαοὶ χάρις εἰς αὐτοὺς ἐξεπολιτίσθησαν καὶ ἀνεδείχθησαν, ὅπως δὲν πρέπει πλέον νὰ ἀγνοοῦνται ποία εἶναι ἡ τεραστία δημιουργικὴ δύναμις τῆς ἀθανάτου Ἑλληνικῆς φυλῆς, ὑπὸ τὴν ἐπίδρασιν τῆς ὁποίας καὶ ἡ νεωτέρα Ἑλλὰς δύναται νὰ προαχθῇ καὶ νὰ μεγαλουργήσῃ.
Τὰ γραπτὰ αὐτὰ ἐπιλέχθησαν ἀπὸ τὸν τόμον Ζ′ τῆς ἐγκυκλοπαιδείας Νεώτερον Ἐγκυκλοπαιδικὸν Λεξικὸν “Ἡλίου”, διευθ. ἐκδ. Ἰωάννης Πασσᾶς.
Μὲ τὸ γενικὸ ὄνομα ΗΛΙΟΣ ὀνομάζεται ἑλληνικὴ ἐγκυκλοπαίδεια τῆς ὁποίας ὁ πλήρης τίτλος εἶναι Νεώτερον Ἐγκυκλοπαιδικὸν Λεξικὸν “Ἡλίου” (σὲ ἀντιδιαστολὴ τοῦ παλαιότερου ἑβδομαδιαίου περιοδικοῦ Ἑβδομαδιαία Ἐγκυκλοπαιδικὴ Ἐπιθεώρηση – Ὁ Ἥλιος, ποὺ ἦταν καὶ ὁ ὁμώνυμος ἐκδοτικὸς οἶκος τῆς ἐγκυκλοπαίδειας). Ἡ πρώτη ἐκδοσις ἤρχισε ἐν Ἀθήναις τὸ 1945 καὶ ἡ δεύτερη ἔκδοσις ὁλοκληρώθη τὸ 1960. Εἶναι ἐκτάσεως 18 τόμων, γραμμένη εἰς ἀπλὴν καθαρεύουσα περιέχοντας ὅμως πολλὰς ἀρχαΐζουσας λέξεις, ὁ δὲ τελευταῖος τόμος ἀποτελεῖ συμπλήρωμα (ἔως 1960). Διευθύνων ἐκδότης τῆς Ἐγκυκλοπαιδείας τοῦ Ἡλίου ὁ Ἰωάννης Πασσᾶς τοῦ Δημητρίου (1899-1987), Ἕλλην δημοσιογράφος καὶ διανοητής.
Σχετικὰ ἄρθρα
