Πολλὰ ἔχουν εἰπωθεῖ γιὰ ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ περίεργα καὶ ἀφύσικα φαινόμενα τῶν καιρῶν μας, γνωστὸ ὑπὸ τὸ ἀμερικανικὸ συνθηματικὸ “cancel culture”. Οἱ ἀναλύσεις ποὺ ἔγιναν ἦταν ἐπὶ τὸ πλεῖστον πολιτικές, κοινωνικές, ψυχολογικές, ἀκόμα καὶ προσωπικές. Θὰ ἤθελα νὰ ἀναδείξω μιὰ ἄλλη διάσταση, πολὺ πιὸ οὐσιώδη.
Γιὰ ἐμᾶς ποὺ ἀντιμετωπίσαμε τὴν ἀνωμαλία τοῦ ἀντικαπνιστικοῦ ἤδη ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τῆς προηγούμενης δεκαετίας, τὸ “cancel culture” δὲν εἶναι καθόλου καινούριο. Ὄχι κάπνισμα σημαίνει πολὺ ἁπλὰ ὄχι καπνιστές. Οὔτε μᾶς εἶναι ἄγνωστο τὸ κάλυμμα σιωπῆς, ἐπιβεβλημένης λογοκρισίας στὰ δημόσια καὶ ἰδιωτικὰ μέσα ἐνημέρωσης, καὶ ἔνοχης ἀποσιώπησης τῶν διωγμῶν καὶ τῆς διαρκοῦς βίας.
Τὸ κακὸ βασίστηκε μόνον σὲ ψέμματα – μιὰ ὀργανωμένη ἐκστρατεία ἐσκεμμένης καὶ συστηματικῆς συκοφαντίας, διεξαγόμενης ἀπὸ ἐπαγγελματίες προπαγανδιστές. Μπηχεβιοριστές.
Σήμερα ἡ ἐξάπλωση αὐτοῦ τοῦ φαινομένου ἔχει λάβει μεγάλες διαστάσεις. Ἢ μᾶλλον ἀκραῖες δεδομένου ὅτι ἡ ἀπόπειρα “ἀκύρωσης” μιᾶς ὁλόκληρης χώρας, τῆς ἱστορίας της, καὶ τῶν πολιτιστικῶν της ἐπιτευγμάτων εἶναι πρωτοφανὴς σὲ ὅλη τὴν ἀνθρώπινη ἱστορία. Οὔτε σὲ καιρὸ παγκοσμίων πολέμων, οὔτε κἂν γιὰ εἰδεχθῆ καθεστῶτα ὅπως τὸ Γ′ Ράιχ δὲν συνέβη κάτι τέτοιο.
Πρόσφατα ἡ Μαρία Ζαχάροβα, διπλωμάτης καὶ ἐκπρόσωπος τύπου τοῦ ρωσσικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν, ἀπομακρύνθηκε γιὰ λίγο ἀπὸ τὸν συνήθη ρόλο της καὶ φιλοσόφησε πάνω στὸ βαθύτερο νόημα τοῦ φαινομένου, ἀγγίζοντας πλέον καὶ τὴν θρησκευτική – ἠθικὴ καὶ μεταφυσικὴ – διάστασή του.
Γιὰ νὰ μιλήσουμε πολὺ κυνικά, τὸ Cancel culture ποὺ ἐπιδεικνύει ἡ Δύση – ἡ Δυτικὴ φιλελεύθερη ἰδεολογία – κάνει μιὰ κολοσσιαία δουλειὰ ποὺ δὲν θὰ μπορούσαμε νὰ χειριστοῦμε οὔτε μὲ γραμματεῖς τύπου, οὔτε μὲ αὐτόνομες μή-κερδοσκοπικὲς ἑταιρεῖες. Ἀποδεικνύει τὸ ποιόν της. Καμμία τεχνολογικὴ καινοτομία, κανένα κοινωνικὸ δίκτυο, κανένας πολυδιάστατος ὅμιλος μαζικῆς ἐνημέρωσης δὲν θὰ ἔκανε ποτὲ αὐτὸ ποὺ ἔκαναν. Ἐκτέθηκαν, ἔδειξαν τὸ ἀληθινὸ νόημα αὐτοῦ ποὺ συμβαίνει.
Ἐπισημαίνει ὅτι εἶναι μᾶλλον παμπάλαιο ὅλο αὐτό, ὅτι πρόκειται γιὰ τὴν πασίγνωστη ποταπότητα χαρακτῆρα, καὶ δίνει ἕνα παράδειγμα μέσα ἀπὸ τὸ φημισμένο βιβλίο (καὶ ταινία), 'Eπικίνδυνες Σχέσεις.
Οἱ μηχανορραφίες ποὺ ἔκαναν οἱ δύο αὐτοὶ ἄνθρωποι, μὲ μικροπρέπεια, στὴν ἀρχὴ ἀκύρωσαν ὅλη τὴν πραγματικότητα γύρω τους καὶ μετά, στὸ τέλος, ἡ ἴδια ἡ ζωὴ τοὺς κατέστησε ὑπόλογους ὅταν τοὺς ἀκύρωσε ἡ κοινωνία. Ὁ ἕνας πέθανε, ἡ ἄλλη – εἶναι ἡ ὑπέροχη σκηνὴ τοῦ τέλους – πηγαίνει στὴν ὄπερα καὶ ὅλοι στὸ θέατρο ἀπομακρύνονται ἀπὸ κοντά της, ἂν καὶ ἔχει ἐπιφανὴ κοινωνικὴ θέση.
Ἔτσι ὅπως συνέβη, χωρίς αὐτὸ τὸ Cancel culture, ἐμεῖς, ὄχι μόνον ὁ λαὸς τῆς χώρας μας ἀλλὰ καὶ οἱ λαοὶ σὲ ὅλο τὸν κόσμο, θὰ τρέφαμε ψευδαισθήσεις. Λοιπόν, δὲν μπορῶ νὰ πῶ ὅτι εἴμαστε εὐγνώμονες· θὰ ἤθελα ὁ κόσμος νὰ εἶναι δίκαιος, καλός, εὐγενικὸς καὶ οὔτω καθεξῆς. Ἀλλὰ ἂν ζοῦμε σὲ πλήρη ἀντίφαση πρὸς αὐτό, τότε βεβαίως καὶ ἔκαναν ὅ,τι κανεῖς ἄλλος δὲν μποροῦσε νὰ κάνῃ γι’ αὐτούς. Ἐκτέθηκαν, ἔδειξαν τὴν ἀληθινή τους φύση.
τοῦ Pierre Choderlos de Laclos – Ἡ ἱστορία ἐκτυλίσσεται γύρω ἀπὸ τὴν Μαρκησία ντὲ Μερτέιγ καὶ τὸν Ὑποκόμη ντὲ Βαλμόν, δύο ἐγωκεντρικοὺς Γάλλους ἀριστοκράτες καὶ ἀντιπάλους ποὺ χρησιμοποιοῦν τὴν ἀποπλάνηση ὡς ὅπλο γιὰ νὰ ἐλέγχουν καὶ νὰ ἐκμεταλλεύονται τοὺς ἄλλους, ἐνῶ ἀπολαμβάνουν τὰ ἄσπλαχνα παιχνίδια τους καὶ καυχῶνται γιὰ τὸ ταλέντο τους στὴν χειραγώγηση. Οἱ ἐπιστολὲς ποὺ ἀνταλλάσσουν ἀναδεικνύουν μιὰ βαθιὰ πλεκτάνη ἀποπλάνησης, ἐκδίκησης καὶ κακίας, καὶ ἀντιπαραβάλλονται μὲ τὶς ἀθῶες ἐπιστολὲς τῶν θυμάτων τους.
Στὸ τέλος καταλήγουν νὰ στραφοῦν ὁ ἕνας ἐναντίον τοῦ ἄλλου, καθὼς παίζουν τὸν Θεὸ μὲ τὶς ζωὲς τῶν ἄλλων χωρίς νὰ συνειδητοποιοῦν τὶς καταστροφικὲς συνέπειες ποὺ θὰ προκύψουν ἀπὸ τὴν κακία τους. Τὸ βιβλίο συχνὰ ἐκλαμβάνεται ὡς ἀπεικόνιση τῆς διαφθορᾶς καὶ τῆς ἠθικῆς διαστροφῆς τῶν Γάλλων εὐγενῶν λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν Γαλλικὴ Ἐπανάσταση.
Στὴν συνέχεια ἡ Ζαχάροβα ἀναφέρεται στὸ ὑπόβαθρο καὶ τὴν προέλευση τῶν μεθόδων, ποὺ στὴν πραγματικότητα εἶναι εὐρέως γνωστὲς μὲ ἄλλα ὀνόματα.
Ἡ φράση cancel culture εἶναι ἕνα κλισέ, ὅπως εἶναι γιὰ παράδειγμα οἱ “στρατηγικὲς ἐπικοινωνίες”. Ὁ ὅρος Προπαγάνδα ἦταν ἀρκετὰ τετριμμένος ἢδη στὰ μέσα τοῦ 20ου αἰ., ἔτσι ἐφευρέθηκε ἀπὸ τοὺς δυτικοὺς ἡ φράση “Δημόσιες Σχέσεις”, καὶ ὅταν ἀργότερα θεώρησαν ἀπαραίτητο κάπως νὰ ἐπεκταθοῦν παγκοσμίως, τότε ἐφευρέθηκαν οἱ “στρατηγικὲς ἐπικοινωνίες”. Γεγονὸς παραμένει ὅτι ἡ οὐσία εἶναι ἡ ἴδια: δὲν πρόκειται γιὰ καμμία “ἀκύρωση”, ἀλλὰ γιὰ ἕνα συγκεκριμένο σύνολο μέτρων ποὺ ἀφοροῦν τὴν σκευωρία, τὴν εἰσαγωγή της καὶ κατόπιν τὴν μετατροπὴ σὲ δίωξη.
Ἕνα ἀκόμη χαρακτηριστικὸ γνώρισμα εἶναι ὅτι ὅλα αὐτὰ εἶναι καλῶς ἐνορχηστρωμένα, ὅτι ἐνέχουν μιὰ πολὺ ξεκάθαρη πολιτικὴ συνιστώσα, μὲ σαφέστατη στόχευση, χρήση εἰδικῶν ἐργαλείων κ.λπ. Ὅμως ἡ κλίμακα ἐφαρμογῆς εἶναι ἐκπληκτική. Δηλαδή, παλαιότερα ἦταν τοπικὴ καὶ ἀφοροῦσε κάποιο συγκεκριμένο ἄτομο, ἢ κάποιον ὅμιλο ἑταιρειῶν, μὲ συγχωρεῖτε, στὸ πλαίσιο πολέμων γιὰ ἀγορὲς καὶ πωλήσεις κ.ο.κ. Ἂν καὶ ἡ ἀντι-διαφήμιση ἀπαγορεύεται, γνωρίζουμε καλὰ ὅτι ἡ πρακτικὴ τῆς ἀκύρωσης γι’ αὐτὲς τὶς ἑταιρεῖες χρησιμοποιήθηκε γιὰ νὰ καταρρεύσῃ ἡ ἐπιχείρηση καὶ οὔτω καθεξῆς. Ἐπιπλέον, υἱοθετήθηκαν περιορισμοὶ στὸν τραπεζικὸ τομέα και ἄλλα, γιὰ νὰ μὴν ὀδηγήσουν ὅλα αὐτά σὲ καταστροφικὲς συνέπειες παγκοσμίως.
Ἡ Ζαχάροβα χαρακτηρίζει τὴν κλίμακα ἐφαρμογῆς τοῦ σημερινοῦ φαινομένου ἀποκαλυπτική.
Θὰ προσπαθήσω νὰ ἐξηγήσω ἐν συντομίᾳ τὶ ἐννοῶ, γιατὶ εἰδικὰ ἡ λέξη «ἀποκαλυπτικὸ» καὶ ὄχι κρίση, οὔτε κάτι ἄλλο. Εἶναι ὅμως ἀποκαλυπτικό. Ζητῶ συγγνώμη ποὺ θὰ φιλοσοφήσω ἔτσι, ἀλλὰ θὰ ἤθελα πολὺ νὰ διατυπώσω καὶ νὰ μεταδόσω αὐτὴν τὴν ἰδέα.
Ἂν πάρουμε τὸν σύγχρονο Δυτικὸ Πολιτισμό, ἔχει οἰκοδομηθεῖ πάνω στὸν Χριστιανισμό. Είναι προφανές, δηλαδή, ὅτι βασίζεται στὴν ἰδεολογία, στὴν φιλοσοφία τοῦ Χριστιανισμοῦ. Τὶ εἶναι ὁ Χριστιανισμός; Στὸν πυρήνα, ἕνα ἀπὸ τὰ θεμελιώδη στοιχεῖα – δὲν παίρνουμε τὰ πάντα, φυσικά, μόνον ἕνα ἀπὸ τὰ κύρια – εἶναι ἡ δημιουργία καὶ ἡ δημιουργικότητα. Ὁ Θεὸς εἶναι ὁ δημιουργός καὶ ὁ ἄνθρωπος ἔχει δημιουργηθεῖ κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ ὡς δημιουργὸς ὁ ἴδιος. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι δημιουργός, εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἀρχίζει ὅλη αὐτὴ ἡ ἀλυσίδα.
Τὸ Cancel culture εἶναι ἡ κουλτούρα τῆς καταστροφῆς. Ἡ καταστροφὴ εἶναι ἡ ἀντίθεση, ὁ ἀντίποδας τῆς δημιουργικότητας. Ἡ ἐπίθεση στὴν δημιουργικότητα καὶ τὴν δημιουργία ἀπὸ αὐτό τὸ σύστημα καταστροφῆς θέτει στὴν πραγματικότητα τὸ ἐρώτημα τῆς βαθύτερης οὐσίας αὐτοῦ ποὺ συμβαίνει. Εἶναι κάτι ποὺ ὑπερβαίνει τὴν πολιτική, κάτι πέραν ἀπὸ ἁπλῶς φιλοδοξία κάποιων. Εἶναι κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ κρίση τοῦ φιλελευθερισμοῦ. Αὐτὴ εἶναι ἡ αἰώνια πάλη.
[…] Ποιὰ εἶναι ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ λέξη γιὰ τὸν διάβολο; Καταλαβαίνω ὅτι εἶναι κακό, καταστροφή, ἀλλὰ ποιὰ εἶναι ἡ λέξη καὶ πῶς μεταφράζεται; «Ψεύτης» (Διαβολέας). Ὄχι κάποιος «ἐκπεσὼν ἄγγελος», ἀλλὰ ψεύτης, συκοφάντης.
Τὶ εἶναι τὸ Cancel culture; Ἄλλωστε, μεταπηδήσατε ἀμέσως σὲ συζητήσεις γιὰ πλαστά, γιὰ ψευδεῖς πληροφορίες, γιατὶ αὐτὴ εἶναι ἡ μηχανὴ τοῦ Cancel Culture. Ἁρχίζουμε ἀπὸ τὶς ὁποιεσδήποτε θέσεις, τὶς ὑποτάσσουμε στὸ γενικὸ σύστημα καὶ τὶς παρουσιάζουμε ὡς τὴν καταστροφὴ τῆς ὑπάρχουσας ἀντικειμενικῆς πραγματικότητας. Συκοφαντία… διαχρονικὰ στὸν Χριστιανισμὸ αὐτὸ ἦταν παράδειγμα τοῦ ἀπόλυτου κακοῦ. Σήμερα παρουσιάζεται ὡς ἀπόλυτο ἀγαθό, καί, φυσικά, εἶναι τρομακτικό.
Συκοφαντία, τοῦ Ἀπελλῆ – Σάντρο Μποτιτσέλλι
Ἀναφέρει ἐνδεικτικὰ μιὰ ὁμολογουμένως περίεργη καὶ ἀνησυχητικὴ εἰδηση: Τὴν προηγούμενη ἑβδομάδα ἡ βρετανικὴ ἐφημερίδα Τέλεγκραφ (Telegraph) κυκλοφόρησε τὴν εἴδηση ὅτι ἑκατὸ βρετανικὰ πανεπιστήμια εἶχαν ἐγγραφεῖ σὲ ἕναν κύκλο σπουδῶν – προσοχή, ὄχι φοιτητές, πανεπιστήμια – πάνω στὸ Cancel culture. Δήλωσαν ὅτι «θὰ διδάξουν στοὺς ἐκπαιδευόμενους πῶς νὰ ἐφαρμόζουν ἀποτελεσματικὰ ἕνα Cancel culture ποὺ ἀποδεδειγμένα λειτουργεῖ».
Βλέπουμε αὐτὴ τὴν καταστροφὴ σὲ κάθε σφαῖρα τῆς ζωῆς. Ἐφαρμόζεται στὸν ἄνθρωπο καθαυτό, ὅταν μᾶς λένε «δὲν ὑπάρχει ἄντρας καὶ γυναῖκα, μόνον ἕνα μέσο φῦλο ὅπου ὁ καθένας θὰ μοντελοποιήσει ὅ,τι θέλει ἐκεῖ». Δὲν ὑπάρχουν μπαμπάδες καὶ μαμάδες: «Α», «Β». Ἀργότερα ἴσως ἐμφανιστεῖ καὶ «Γ». Γεννιέται ἕνα παιδί; «Περιμένετε, εἶναι μόνον “τό”. Θὰ δεῖτε ἀργότερα τὶ θὰ γίνει». Αὐτὴ εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς περιοχές.
Καὶ ἔτσι φθάνουμε στὴν στιγμὴ τῆς δημιουργικότητας. Δὲν ὑπάρχει δημιουργικότητα. Γιατὶ νὰ δημιουργεῖτε, ὅταν μπορεῖτε νὰ ἐφαρμόσετε τὰ ἀποδεδειγμένα πλεονεκτήματα τοῦ Cancel culture;
Καὶ παλαιότερα, βέβαια, ὑπῆρχαν τέτοια πράγματα, καὶ μάλιστα σὲ ὁρισμένα ἀνώτατα ἐκπαιδευτικὰ ἱδρύματα. Μόνο ποὺ δὲν τὸ διαφήμιζαν, γιατὶ λεγόταν δολιοφθορά. Ὅλες οἱ μυστικὲς ὑπηρεσίες τὴν χρησιμοποιοῦσαν ἀλλὰ τὸ ἔκαναν κρυφά, καὶ σὲ μεγάλο βαθμὸ ὄχι μόνον ἦταν ἀπόρρητο ἀλλὰ καὶ ἀπρεπὲς νὰ μιλήσουν γιὰ κάτι τέτοιο.
[…] Σήμερα ἔχει γίνει μόδα. Διδάσκεται ὄχι στοὺς φοιτητὲς τοῦ κύκλου σπουδῶν τῶν εἰδικῶν ὑπηρεσιῶν, ἀλλὰ στὸν ἀνθρωπιστικὸ κύκλο σπουδῶν, σὲ ἀνθρώπους ποὺ γενικὰ θὰ ἔπρεπε νὰ καθοδηγοῦνται ἀκριβῶς ἀπὸ τὸ δημιουργικὸ στοιχεῖο.
Εἶναι πράγματι τρομακτικὸ ὅταν οἱ μέθοδοι τῆς δολιοφθορᾶς ἔχουν διαδοθεῖ εὐρέως, γιὰ τὴν προώθηση, μάλιστα, τέτοιου περιεχομένου. Ἡ Ζαχάροβα ὁλοκληρώνει τὴν φιλοσοφική της ἔκθεση περὶ τοῦ Cancel culture μὲ δύο παρατηρήσεις.
Θέλω νὰ τονίσω δύο σημεῖα. Πρῶτον: τὶ εἶναι τὸ Cancel culture; Μπορεῖ νὰ ὁρισθῇ ὡς βία ἐνάντια στὴν ἀντικειμενικὴ πραγματικότητα. Ὅταν τὰ ὑπάρχοντα πράγματα ποὺ ὅλοι βλέπουμε, αἰσθανόμαστε καὶ οὔτω καθεξῆς, ἀλλάζουν διὰ τῆς βίας ἐναντίον μας.
Καὶ δεύτερον: Δὲν νομίζετε – εἶναι ἐρώτηση, δὲν τὸ λέω, ἁπλῶς βάζω ἕνα ἐρωτηματικό – ὅτι ἕνα ἀναπόσπαστο μέρος ἢ ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ νομίσματος ὅσον ἀφορᾶ τὸ Cancel culture εἶναι ἡ Ἀνεκτικότητα;
Στὸ Cancel culture ἡ βία διαπράττεται ἐναντίον σας μὲ σκοπὸ νὰ διαγράψετε κάτι, νὰ τὸ καταστρέψετε κ.λπ. Στὴν Ἀνεκτικότητα, τοῦ δυτικοκεντρικοῦ ἀντιληπτικοῦ μοντέλου, χρησιμοποιεῖται ἡ ἴδια βία, ἀλλά μὲ σκοπὸ νὰ ἀποδεχθεῖτε καὶ νὰ ἀγαπήσετε κάτι. Και πάλι, σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν ἀντικειμενικὴ πραγματικότητα.
Ἐδῶ μπορεῖτε νὰ παρακολουθήσετε τὸ ἀπόσπασμα τῆς ὁμιλίας.
Σχετικὰ ἄρθρα
