Ὁ Γάλλος φιλόσοφος Ἀλαῖν ντὲ Μπενουὰ ἐξηγεῖ γιατὶ ὁ ἀμερικανισμὸς ἀντιτίθεται στὶς ταυτότητες τῶν χωρῶν τῆς Εὐρώπης.

Κανείς δὲν θέλει νὰ εἶναι ἀντικείμενο κριτικῆς, καὶ οἱ Ἀμερικανοὶ δὲν διαφέρουν ἐδῶ ἀπὸ κανέναν ἄλλον. Καὶ ὅποιος ἀποτελεῖ τὸν στόχο τῆς κριτικῆς, δὲν ἐξυπακούεται ὅτι θὰ συμφωνήσῃ πάντα μ’ αὐτήν. Ὡστόσο εἶναι σημαντικό νὰ κατανοήσουν αὐτὴ τὴν κριτική, νὰ τὴν λάβουν σοβαρὰ ὑπόψιν στὸ δικό της πλαίσιο καὶ ὄχι ἁπλὰ νὰ τὴν ἀπορρίψουν σὰν προερχόμενη ἀπὸ κακία, ζήλια ἤ ἄγνοια.

Ἡ κριτικὴ ποὺ ἡ γαλλικὴ Νέα Δεξιὰ ἔχει ἐξαπολύσει στὴν Αμερική ἔχει ἀποκτήσει μιὰ ἀδικαιολόγητη ταμπέλα ὅτι ἐνέχει κάποιο κρυφὸ γαλλικὸ σωβινισμὸ ἤ «ἀντιαμερικανική» φοβία. Τὶς περισσότερες φορὲς ἡ κριτικὴ της δὲν ἔχει γίνει διόλου κατανοητή. Μερικοὶ Ἀμερικανοί – ποὺ καὶ οἱ ἴδιοι κατακρίνουν αὐτὸ ποὺ κατέληξε νὰ γίνῃ ἡ χώρα τους καὶ τὸν τρόπο ποὺ ἐξελίχθη – ὑποθέτουν ὅτι ἡ κριτική αὐτὴ ἀφορᾷ κυρίως τὴν σημερινὴ Ἀμερική. Κάθε ἄλλο. Ἡ κριτικὴ ποὺ ἡ Νέα Δεξιὰ ἀσκεῖ ἐναντίον τῆς Ἀμερικῆς στοχεύει στὴν πραγματικότητα τὸ ἴδιο τὸ θεμέλιο αὐτοῦ ποὺ ἀποκαλοῦμε «Ἀμερικανικὴ ἰδεολογία» – μιὰ ἰδεολογία ποὺ ἀνάγεται στοὺς Ἱδρυτές της. Ἢ γιὰ νὰ τὸ θέσω διαφορετικά, δὲν πρόκειται γιὰ κριτικὴ τῆς πολυφυλετικῆς (ἢ “πολυπολιτισμικῆς”) Ἀμερικῆς τῆς συγχρόνου καὶ μεταμοντέρνας ἐποχῆς, ἀλλὰ πρωτίστως γιὰ κριτικὴ ἐναντίον τῆς Ἀμερικῆς ἐκείνης ποὺ δημιούργησαν οἱ λευκοὶ καὶ ἀγγλοσάξονες χριστιανοί.

Ἡ Εὐρώπη οὐδέποτε ἐκήρυξε πόλεμο στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες. Εἶναι ὡστόσο σαφέστατο ὅτι ἀπὸ τὴν ἀρχή τους ἀκόμη οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες τῆς Ἀμερικῆς εἶχαν ἀνοικτοὺς λογαριασμοὺς νὰ κανονίσουν μὲ τὴν Εὐρώπη. Ἡ Ἀμερική ἐγεννήθη ἀπὸ τὴν ἐπιθυμία νὰ ἔρθῃ σὲ ρήξη μὲ τὴν Εὐρώπη. Αὐτὸ ποὺ ἐπιθυμούσαν πρωτίστως οἱ κοινότητες τῶν μεταναστῶν στὸν Νέο Κόσμο ἦταν νὰ ἐγκαταλείψουν τοὺς κανόνες καὶ τὶς πολιτικὲς ἀρχὲς ποὺ ἐπικράτησαν στὴν Εὐρώπη. Τὸ ἀμερικανικὸ ἔθνος προέκυψε μέ μορφὴ ἔγγραφης συμφωνίας κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς νεωτερικότητος, παραπέμποντας σὲ μεγάλο βαθμὸ στὴν “ἀρχέγονη σκηνή” ὅπως τὴν ἐφαντάσθη ὁ Σίγμουντ Φρόυντ: τὰ παιδιὰ συγκεντρώνονται ὅλα μαζί προκειμένου νὰ σκοτώσουν τὸν πατέρα τους καὶ στὴν συνέχεια συντάσσουν ἕνα ἔγγραφο συμβόλαιο ποὺ ἐπικυρώνει τὴν σχέση μεταξύ ἴσων.

Προφανῶς ὁ ἐν λόγῳ πατέρας σὲ αὐτὸ τὸ σχῆμα ἦταν ἡ Εὐρώπη. Ἦταν ἀπαραίτητο νὰ συμβῇ μιὰ ἰσχυρὴ ρήξη μὲ το παρελθόν, προκειμένου νὰ δημιουργηθῇ μιὰ νέα ἀνθρωπότητα. Ἔτσι, διαβάζουμε στὰ Ὁμοσπονδιακὰ Ἔγγραφα:

Ὁμοίως, ἦταν ἐναντίον τῆς Εὐρώπης ποὺ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1823 ὁ Τζέιμς Μονρὼ διετύπωσε τὴν κεντρικὴ θέση τοῦ διασήμου Δόγματός του, δηλαδή ὅτι ἀπολύτως καμμία Εὐρωπαϊκὴ παρέμβαση δὲν θὰ πρέπει νὰ γίνῃ ἀνεκτὴ σὲ ὁποιοδήποτε σημεῖο στὴν Ἀμερικανικὴ ἤπειρο. «Καὶ πολὺ ἀκούσαμε τὶς ἀβρὲς Μοῦσες τῆς Εὐρώπης», ἀνεφώνησε ἀπὸ μέρους του ὁ ποιητὴς καὶ φιλόσοφος Ράλφ Οὐάλντο Ἔμερσον τὸν 19ο αἰ. «Ἀπὸ πολλές ἀπόψεις», ὅπως παρατηροῦν οἱ Ντομινὶκ Μουασὶ καὶ Ζὰκ Ρούπνικ,

Δεδομένου ὅτι ἡ ὑπηκοότητα στὶς ΗΠΑ θεμελιώνεται σὲ ἕνα συμβόλαιο μεταξὺ μεταναστῶν ποὺ ἡ καταγωγή τους ποικίλει, συνεπάγεται ὅτι ὅλες οἱ πολιτιστικὲς ἰδιαιτερότητες πρέπει νὰ ὑποβιβασθοῦν στὴν ἰδιωτικὴ σφαῖρα, πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ κρατηθοῦν προσωρινὰ ἐκτὸς τῆς ἐννοίας τῆς ὑπηκοότητος. Ἡ ἀπαίτηση αὐτὴ ταιριάζει ἀπολύτως μὲ τὴν ἀτομικιστικὴ φιλοσοφία τῶν Ἱδρυτῶν τῶν ΗΠΑ. Ἦταν στὴν Ἀμερικὴ ὅπου γιὰ πρώτη φορὰ μία κοινωνία ἑρμηνεύεται ὡς ἀποτελούμενη ἀποκλειστικῶς ἀπὸ ἄτομα καὶ ὄχι ἀπὸ ὁμάδες, ἀκριβῶς ὅπως ὁ ἴδιος ὁ καπιταλισμὸς θέτει ὡς προϋπόθεσή του ἕνα εἶδος ἀτομικισμοῦ προσανατολισμένο πρῶτα στὴν κατοχὴ ἰδιοκτησίας.

Κάποιες φορὲς ἡ ἀδιαφορία τῶν Ἀμερικανῶν πρὸς τὴν ἱστορία ἀποδίδεται στὴν σχετικὰ μικρῆς διαρκείας ὕπαρξη τῆς χώρας τους. Ἡ ἐξήγηση αὐτή δὲν εἶναι ἱκανοποιητική. Ἄλλωστε, δύο αἰῶνες εἶναι ἀρκετὰ μακρὺ χρονικὸ διάστημα. Στὴν πραγματικότητα τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι τόσο ὅτι οἱ Ἀμερικανοί “δὲν ἔχουν ἱστορία” ἀλλὰ μᾶλλον ὅτι δὲν ἐπιθυμοῦν νὰ ἔχουν. Καὶ δὲν ἐπιθυμοῦν νὰ ἔχουν διότι, γι’ αὐτούς, τὸ παρελθὸν τοὺς θυμίζει τὶς Εὐρωπαϊκές τους ῥίζες, τὶς ὁποῖες κάποτε προσεπάθησαν νὰ ἀπορρίψουν. «Αὐτοὶ εἶναι οἱ μόνοι ἄνθρωποι χωρίς ῥίζες καὶ γενεαλογία», ἔγραψε, ἐπιδοκιμαστικά, ὁ λιμπεραλιστὴς συγγραφέας Γκάι Σόρμαν. Ὁ Τόμας Τζέφερσον ἐξέφρασε τὴν ἴδια ἰδέα λέγοντας ὅτι κάθε γενεὰ ἀποτελεῖ ἔνα «ξεχωριστὸ ἔθνος». «Οἱ νεκροί», εἶπε, «δὲν ἔχουν δικαιώματα». Ὁ Ντάνιελ Μπούρστιν, πρώην διευθυντὴς τῆς βιβλιοθήκης τοῦ Κογκρέσου, ἔγραψε ὅτι «ἡ ὅλη ἰδέα τοῦ νὰ τονίζουν κάποιοι Ἀμερικανοὶ τὴν καταγωγή τους δὲν εἶναι ἀμερικανική.

Ἡ ἴδια παρατήρηση ἔγινε ἀπὸ τὸν Κρίστοφερ Λάς, ὁ ὁποῖος ἔγραψε ὅτι στὶς ΗΠΑ «ἡ ἀποκοπὴ τῶν ῥιζῶν ἀνέκαθεν ἐκλαμβανόταν ὡς ἡ προϋπόθεση γιὰ αὐξημένες ἐλευθερίες». Ὡς ἐκ τούτου, ἡ Ἀμερικὴ μπορεῖ νὰ περιγραφῇ ὡς ἕνας πολιτισμὸς ποὺ ὑπάρχει στὸν χῶρο, καὶ ὄχι ὡς πολιτισμὸς ποὺ ὑπάρχει στὸν χρόνο. Ὁ ἰδρυτικός της μύθος δὲν εἶναι ἡ καταγωγὴ ἀλλὰ ἡ μεθόριος, ποὺ τὸ 1893 ὁ Φρέντερικ Τζάκσον Τέρνερ ἑρμήνευσε ὡς τὴν πιὸ ἀντιπροσωπευτικὴ ἔννοια τοῦ Ἀμερικανικοῦ ἰδανικοῦ, δηλαδή, τὴν φιλοδοξία γιὰ τὴν «κατάκτηση τοῦ χώρου». «Ὅ,τι οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι βιώνουν ὡς ἱστορία», παρατηρεῖ ὁ Ζαν-Πὼλ Ντολέ, «οἱ Ἀμερικανοὶ ἐκλαμβάνουν ὡς σημάδι ὑπανάπτυξης».

Καὶ οἱ Ἀμερικανοὶ δὲν ἐπιθυμοῦσαν μόνον τὴν ῥήξη μὲ τὴν Εὐρώπη. Ζητοῦσαν ἐπίσης να δημιουργήσουν μιὰ νέα κοινωνία ποὺ θὰ ἀναγεννοῦσε τὴν ἀνθρωπότητα. Ἤθελαν νὰ δημιουργήσουν μιὰ νέα “γῆ τῆς Ἐπαγγελίας” ποὺ θὰ γινόταν τὸ μοντέλο τῆς παγκοσμίου Ρεπούμπλικας. Αὐτὸ τὸ ἐμπνευσμένο ἀπὸ τὴν Βίβλο θέμα, ποὺ βασίζεται στὴν ἰδέα τῆς “ἐκλεκτῆς” Ἀμερικῆς, ἀπὸ τὴν ἀρχή του καὶ μέσω μίας δῆθεν θεϊκῆς ἐπιλογῆς ἔχει ἀποτελέσει το θεμέλιο τῆς «ἀστικῆς θρησκείας» καὶ τοῦ Ἀμερικανικοῦ “ξεχωριστοῦ” (exceptionalism). Συνεχίζει νὰ ἀναδύεται ξανὰ καὶ ξανὰ ὡς τὸ κύριο θέμα ποὺ διατρέχει ὅλη τὴν Ἀμερικανικὴ ἱστορία ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν Προσκυνητῶν (Pilgrims), ὅπως γιὰ παράδειγμα ὅταν ὁ θεολόγος Τζὸν Κόττον ἀπὸ τὸν Κόλπο τῆς Μασσαχουσέτης ἐπρότεινε τὴν ὑιοθέτηση τῆς ἑβραϊκῆς ὡς ἐπίσημη γλῶσσα γιὰ τὶς πρώην βρεταννικὲς ἀποικίες. Ὁ Τζὸν Οὐίνθροπ, ὁ πρῶτος κυβερνήτης τῆς ἀποικίας τοῦ Κόλπου τῆς Μασσαχουσέτης, ποὺ ἱδρύθη τὸ 1629, ἰσχυρίσθη:

Παρόμοιες δηλώσεις ἔγιναν ἀπὸ τὸν Οὐίλλιαμ Πέν, ἀρχηγὸ τῆς ἀποικίας τῶν Κουακέρων τῆς μελλοντικῆς Πενσυλβάνια, καθὼς καὶ ἀπὸ τοὺς ἀποίκους τῆς Βιρτζίνια. Ἤδη ἀπὸ τὸ 1668, ὁ Οὐἰλλιαμ Στόουτον ἀνεφώνησε: «Ὁ θεός ἐκοσκίνησε ἕνα ὁλόκληρο έθνος ὥστε νὰ στείλῃ ἐκλεκτὸ σιτάρι σὲ αὐτὴν τὴν ἑρημιά» ². Γιὰ τὸν Ντάνιελ Οὐέμπστερ, οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες εἶναι «γῆ τῆς ἐπαγγελίας»,

Ὁ Τόμας Τζέφερσον ὁρίζει ἕνα καὶ μόνο σύνολο ἀτομικῶν καὶ συλλογικῶν δικαιωμάτων γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Ὑπὸ τὴν ἐπιρροὴ τοῦ δόγματος τῶν φυσικῶν δικαιωμάτων, τὰ δικαιώματα αὐτὰ ἐξελήφθησαν ὡς καθολικὰ καὶ ἰσχύοντα σὲ κάθε ἐποχὴ καὶ τόπο. Στὶς 13 Νοεμβρίου, 1813, ὁ Τζὸν Ἄνταμς προέτρεψε τοὺς Ἀμερικανοὺς στὴν «ἀγνή, ἐνάρετη, δημόσια, ὁμοσπονδιακὴ ρεπούμπλικά μας, ποὺ θὰ διαρκέσῃ γιὰ πάντα, θὰ κυβερνήσῃ τὴν ὑφήλιο καὶ θὰ εἰσαγάγῃ τὴν τελειότητα τοῦ ἀνθρώπου» ³. Ἀκόμη καὶ τὸ 1996, ὁ “συντηρητικὸς” γερουσιαστὴς τῶν ΗΠΑ, Τζέσσε Χέλμς, ἀνεφώνησε ὅτι, «οἱ Ἠνωμένες Πολιτεῖες πρέπει νὰ καθοδηγήσουν τον κόσμο μὲ τὴν ἠθικὴ δάδα… καὶ νὰ χρησιμεύσουν ὡς παράδειγμα γιὰ ὅλους τοὺς λαούς».

Ὁ στόχος δὲν εἶναι μόνον νὰ καλωσορίζουν τοὺς φτωχοὺς καὶ τοὺς ἀπόβλητους, ὅπως διεκηρύχθη στὴν επιγραφή τοῦ βάθρου τοῦ Ἀγάλματος τῆς Ἐλευθερίας:

Ὁ στόχος εἶναι ἐπίσης νὰ βοηθήσουν τοὺς νεοεισερχόμενους νὰ πάρουν ἐκδίκηση ἐναντίον τῆς χώρας προέλευσής τους. Καὶ ἐπίσης νὰ συνεχίσουν νὰ πορεύονται μὲ τρόπο ποὺ θὰ ὀδηγήσει τελικὰ ὁλόκληρο τὸν κόσμο νὰ ἐμποτισθῇ μὲ τὴν ἰδέα ὅτι ἡ ἀμερικανικὴ κοινωνία εἶναι ἡ τέλεια κοινωνία καὶ ὅτι οἱ ἀπόγονοι τῶν Πουριτανῶν εἶναι οἱ ἐκλεκτοὶ τοῦ Θεοῦ. Ἐπιπροσθέτως, εἶναι ἡ πουριτανικὴ θεολογία τῆς “διαθήκης” ποὺ ἐνέπνευσε τὸ δόγμα τοῦ Πρόδηλου Πεπρωμένου ⁴, ὅπως ἐπροτάθη ἀπὸ τὸν Τζὸν Λ. Ο’ Σάλλιβαν τὸ 1839:

Μὲ ἄλλα λόγια, ἐὰν ὁ Θεὸς ἐπέλέξε νὰ εὐνοήσῃ τοὺς Ἀμερικανούς, αὐτοὶ πρέπει νὰ ἔχουν τὸ δικαίωμα νὰ προσηλυτίσουν ἄλλους λαοὺς μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο πιστεύουν αὐτοὶ καλλίτερο καὶ πιὸ πρόσφορο.

Ὡς ἐκ τούτου, ἀπὸ τὴν μία πλευρὰ παρατηροῦμε τὸν ἀπομονωτισμὸ – ἡ Ἀμερικὴ πρέπει νὰ χωρισθῇ ἀπὸ τὸν ἔξω κόσμο, ὁ ὁποῖος θωρεῖται ὡς διεφθαρμένος. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ὑπάρχει ἀνάγκη γιὰ “σταυροφορία” – ὁ κόσμος πρέπει σταδιακὰ νὰ διέπεται ἀπὸ τὶς καθολικὲς ἀξίες τοῦ ἀμερικανικοῦ συστήματος. Ὅπως στὰ οικονομικά, οἱ πολιτικὲς τοῦ ἐλευθέρου ἐμπορίου δὲν ἀπέκλεισαν ποτὲ τὴν χρήση τοῦ προστατευτισμοῦ, ὅποτε αὐτὸ κρινόταν ἀπαραίτητο, ὁμοίως στὴν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ ὁ ἀπομονωτισμός, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸ πνεῦμα τῆς “σταυροφορίας”, μποροῦν νὰ συμβαδίζουν. Αὐτὲς εἶναι οἱ δύο ὄψεις τῆς ἰδίας μεσσιανικῆς ἀποστολῆς καὶ ἕνα χαρακτηριστικὸ παράδειγμα τοῦ πῶς ὁ πολιτικὸς οὐνιβερσαλισμὸς εἶναι ἁπλῶς ἕνα προκάλυμμα γιὰ τὸν ἐθνοκεντρισμό τους, δηλαδή, ἕνα ἰδιόμορφο μοντέλο μὲ πλανητικὲς φιλοδοξίες.

Ἡ θεμελιώδης αὐτὴ βεβαιότητα ἐξηγεῖ τὴν ἐξαιρετικὴ σταθερότητα τοῦ ἀμερικανικοῦ συστήματος. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἱστορίας τους, οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες ἔχουν γνωρίσει μόνον ἕνα σημαντικὸ πολιτικὸ μοντέλο, ἕνα μοντέλο τὸ ὁποῖο ἔχει παραμείνει οὐσιαστικὰ ἀμετάβλητο ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν Ἱδρυτῶν τους. Τὸ Σύνταγμά τους, σὲ μεγάλο βαθμὸ ἐμπνευσμένο ἀπὸ τὸν Λὸκ και γενικότερα ἀπὸ τὴν φιλοσοφία τοῦ Διαφωτισμοῦ καὶ τελῶντας ὑπὸ τὸν ἐξονυχιστικὸ ἔλεγχο τοῦ πουριτανισμοῦ, ἔγινε ἕνα εἶδος ἱεροῦ μνημείου καθιστῶντας τὸν Ἀμερικανισμὸ μιὰ πραγματικὴ θρησκεία. Εἴτε δεξιοὶ εἴτε ἀριστεροί, ἅπαντες οἱ Ἀμερικανοὶ συμφωνοῦν ὅτι ἔχουν μιὰ θεϊκὴ ἀποστολὴ νὰ διαδώσουν «τὸν λόγο» στὴν ἀνθρωπότητα. Ἀκόμη καὶ οἱ πιὸ ἀχαλίνωτοι οὐτοπιστὲς δὲν θέτουν ὑπὸ καμμία ἀμφισβήτηση τὴν ἐξουσία τοῦ Συντάγματος ἤ τὴν ἀνωτερότητα τῆς ἀτομικῆς πρωτοβουλίας. Τὸ σύστημα μπορεῖ νὰ βελτιωθῇ ἤ νὰ μεταρρυθμισθῇ δειλά, ἀλλὰ πρέπει νὰ παραμείνῃ οὐσιαστικὰ ἀμετάβλητο, στὸν βαθμὸ ποὺ εἶναι ἀλληλένδετο μὲ τὴν ἴδια τὴν ὕπαρξη τῆς χώρας.

Ἑνῶ στὴν Εὐρώπη εἶναι ἀκόμη δυνατὸν νὰ ἀναφερόμασθε σὲ μερικὰ ἀπὸ τὰ ἀμέτρητα πολιτικὰ μοντέλα ποὺ ὑπῆρχαν στὸ παρελθόν, ἡ πολιτικὴ ἀντιπαράθεση στὴν Ἀμερικὴ ἀρκεῖται νὰ περιορίζεται σὲ συζητήσεις σχετικὰ μὲ τὰ συγκριτικὰ πλεονεκτήματα τῶν Χάμιλτον, Τζέφερσον, Οὐάσιγκτον, κ.ο.κ. Ὁ φασισμὸς καὶ ὁ κομμουνισμὸς οὐδέποτε εἶχαν ὁποιαδήποτε οὐσιαστικὴ ἐπίδραση στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, ὅπως δὲν εἶχαν οὔτε ἡ ἰδέα τῆς ἀντεπαναστάσεως, οὔτε ὁ κριτικὸς Μαρξισμός, οὔτε ὁ ἐπαναστατικὸς συνδικαλισμός, οὔτε ὁ Ἀναρχοσυνδικαλισμός, οἱ Καταστασιακοὶ κ. λπ. Στὰ πανεπιστήμια, τὰ μαθήματα πολιτικῶν ἐπιστημῶν συχνὰ ἐπικεντρώνονται σὲ ἀτέρμονες συζητήσεις σχετικὰ μὲ τὸ ἔργο τῶν Ἱδρυτῶν, ποὺ ἀπεικονίζονται ὡς φορεῖς ἀνυπερβλήτου κληρονομιᾶς. Ἀκόμη καὶ ἡ αἰώνια διένεξη μεταξὺ τῶν ὁμοσπονδιακῶν καὶ τῶν ἀντι-ὁμοσπονδιακῶν, μεταξὺ δηλαδὴ τῶν Χαμιλτονιανῶν καὶ τῶν Τζεφερσονιανῶν, εἶναι κατ’ οὐσία μιὰ οἰκογενιακὴ βεντέτα, ἡ ὁποία ποτέ δὲν ἀμφισβητεῖ τὴν βασικὴ πολιτικὴ ὁμοφωνία.

Ἡ ἐσωτερικὴ Ἀμερικανικὴ πολιτικὴ συχνὰ περιορίζεται σὲ ἕναν διαγωνισμὸ μεταξὺ τῶν δύο μεγάλων κομμάτων, ποὺ στὰ μάτια τῶν Εὐρωπαίων λένε λίγο πολὺ τὰ ἴδια πράγματα. Οἱ ἐκλογικὲς ἀναμετρήσεις, μὲ τὶς συγκεντρώσεις νὰ ὀργανώνονται ὡς παραστάσεις τσίρκου, ἐξαρτῶνται ἀποκλειστικῶς ἀπὸ τὸ χρῆμα. Ἡ «Δημοκρατία» στὴν Ἀμερική ἰσοῦται μὲ οἰκονομικὴ ὀλιγαρχία. Οἱ ἐκλογὲς εἶναι οἰκονομικὴ ἐπίδειξη τῶν δισεκατομμυριούχων. Γιὰ τοὺς Ἀμερικανούς θεωρεῖται φυσικὸ ὅτι οἱ πολιτικοὶ πρέπει νὰ εἶναι πλούσιοι – εἶμαι τῆς γνώμης ὅτι ἡ κοινωνία θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἐξαιρετικὰ καχύποπτοι πρὸς ὁποιονδήποτε εἶναι καὶ πλούσιος καὶ ἰσχυρὸς ταυτοχρόνως – ὅπως ἀκριβῶς εἶναι φυσικὸ γιὰ τοὺς πολιτικούς τους νὰ ἐκθέτουν τὶς συζύγους καὶ τὰ παιδιὰ σὲ δημόσιες συναντήσεις, καθὼς βάζουν ὁλοένα καὶ περισσότερες θρησκευτικὲς φράσεις στὶς ὁμιλίες τους. Στὴν ἠπειρωτικὴ Εὐρώπη, ἐὰν ἕνας ἀρχηγὸς κράτους ἀπευθυνθεῖ στοὺς ψηφοφόρους τους λέγοντας «ὁ Θεὸς νὰ σᾶς εὐλογεῖ!» καὶ καλέσει τοὺς βουλευτές σὲ ὁλοήμερη προσευχὴ καὶ νηστεία ὁ περισσότερος κόσμος θὰ τὸν ἔχει ἔτοιμο γιὰ ἐγκλεισμὸ σὲ ψυχιατρικὸ ἄσυλο…

Ἡ ἀνάποδη ὄψη αὐτῆς τῆς θεσμικῆς παραλύσεως εἶναι ὁ τρομερὸς κονφορμισμὸς καὶ ἡ ἐξαιρετικὴ μονοτονία μιᾶς κοινωνίας πού ἐπὶ σωρείας δεκαετιῶν, ἐπαναλαμβάνει μὲ τὴν ἴδια ὑπακοὴ τὸ πιστεύω της, ὅτι ἡ Ἀμερικὴ εἶναι μιὰ “ἐλεύθερη χώρα”, ἐνῶ προσκολλᾶται στὶς ἴδιες καταστάσεις, συμμορφώνεται μὲ τὶς ἴδιες συμβάσεις, ἐπαναλαμβάνει τὰ ἴδια συνθήματα, καί, βεβαίως, φορῶντας τὶς ἴδιες στολὲς (τζὶν καὶ μπλουζάκια μὲ τὸ λογότυπο κάποιου πανεπιστημίου ποὺ ποτὲ δὲν συμμετεῖχε ἢ μιᾶς ὁμάδος μπέιζμπωλ τῆς ὁποίας ποτὲ δὲν ἦταν μέλος). Ἡ μονοτονία αὐτὴ εἶχε ἤδη περιγραφεῖ ἀπὸ τὸν Ἀλέξις ντε Τοκβίλ, ὁ ὁποῖος διεπίστωσε ὅτι ὅλες αὐτὲς οἱ ἀλληλοδιαδεχόμενες ὀχλαγωγίες καὶ μόδες ποτὲ δὲν προαναγγέλουν κάτι καινούριο στὴν Ἀμερική. Περίπου τὴν ἴδια ἐποχὴ ἡ Κόμησσα τοῦ Μέρλιν ἐπίσης παρατήρησε ὅτι ἡ ζωὴ τῶν Ἀμερικανῶν εἶναι «μία αἰώνια πορεία στὴν γεωμετρία».

Ἡ ἴδια μεσσιανικὴ βεβαιότητα ἐμπνέει τὴν Ἀμερικανικὴ ἐξωτερικὴ πολιτική, τῆς ὁποίας ἡ βασικὴ ἀρχὴ εἶναι πὼς ὅ,τι εἶναι καλὸ γιὰ τὴν Ἀμερικὴ πρέπει νὰ εἶναι ἐπίσης καλὸ γιὰ ὅλον τὸν ὑπόλοιπο κόσμο – πρᾶγμα ποὺ συνεκδοχικὰ πρέπει νὰ ἐπιτρέπῃ στὴν Ἀμερική νὰ περιμένῃ ἀπὸ τοὺς συμμάχους της χρηματικὲς συνεισφορὲς καὶ χειροκροτήματα. Ὡς τὸ ἐκκοσμικευμένο προκάλυμμα τοῦ Πουριτανικοῦ ἰδανικοῦ, ἡ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ βασίζεται στὴν ἰδέα ὅτι μόνον ἡ ἔλλειψη πληροφορίας ἢ τὸ ἔγγενὲς κακὸ τῶν ξένων ἡγετῶν εὐθύνεται γιὰ τὴν ἀπροθυμία τῶν ἀνθρώπων σὲ ὅλον τὸν κόσμο νὰ ἐνστερνισθοῦν τὸν Ἀμερικανικὸ τρόπο ζωῆς. Ὅπως ἔγραψε καὶ ὁ Ζὰν Μπωντριγάρ,

Οἱ “Διεθνεῖς σχέσεις” δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὴν παγκόσμια διάδοση τοῦ Ἀμερικανικοῦ ἰδεώδους σὲ πλανητικὸ ἐπίπεδο. Δεδομένου ὅτι ὑποθέτουν πὼς ἀποτελοῦν τὸ πρότυπο τῆς τελειότητος, οἱ Ἀμερικανοὶ δὲν αἰσθάνονται ὑποχρεωμένοι νὰ γνωρίσουν ἄλλους. Παραμένει γιὰ τοὺς ἄλλους νὰ υἱοθετήσουν τὸν Ἀμερικανικὸ τρόπο. «Ἡ ἀλληλεπίδραση εἶναι ἄνιση,» παρατηρεῖ ὁ Τόμας Μόλναρ, «ἐπειδὴ ἡ Ἀμερικὴ δὲν ἔχει τίποτα νὰ μάθῃ, ἀλλὰ τὰ πάντα νὰ διδάξῃ» ⁵. Και πράγματι, ὅ, τι συμβαίνει στὴν Ἀμερική πρέπει τελικὰ νὰ συμβῇ καὶ ἀλλοῦ στὸν κόσμο. Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ ἔχει γιὰ στόχο τὴν δημιουργία μιᾶς ἑνοποιημένης ἀνθρωπότητος, ποὺ δὲν θὰ χρειάζεται ἄλλο καμμία ἐξωτερικὴ πολιτική. Ὑπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες δὲν θὰ πρέπει νὰ μᾶς ἐκπλήσσῃ ὅτι οἱ ἀποτυχίες καὶ ὀπισθοδρομήσεις ποὺ ἀντιμετώπισαν οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες στὴν διεθνὴ ἀρένα εἶναι συχνὰ τὸ ἀποτελέσμα τῆς ἀδυναμίας τῆς Ἀμερικῆς νὰ κατανοήσῃ ὅτι οἱ ἄλλοι λαοὶ σκέφτονται διαφορετικὰ ἀπὸ αὐτούς. Στὴν πραγματικότητα, γιὰ τοὺς Ἀμερικανούς, ὁ ἐξωτερικὸς κόσμος (“ὁ ὑπόλοιπος κόσμος”) ἁπλῶς δὲν ὑπάρχει, ἢ μᾶλλον ὑπάρχει μόνον στὸν βαθμὸ ποὺ ἀμερικανοποιεῖται – μιὰ ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ νὰ τοὺς γίνῃ κατανοητός.

Πολλοὶ παρατηρητὲς ἔχουν προσέξει τὴν σημασία τῆς θρησκείας στὴν Ἀμερικανικὴ κοινωνία. Ἡ φράση «στὸν Θεό ποὺ ἐμπιστευόμαστε» ἀναγράφεται σὲ ὅλα τὰ τραπεζογραμμάτια, καὶ ἀπὸ τὸ 1956 ἔχει γίνει ἐθνικὸ ρητό. Στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, σχεδὸν σὲ ὅλες τὶς ἐπίσημες τελετὲς προηγεῖται ἢ ἕπεται μιὰ προσευχή. Ἀπὸ τὸ 1923, ὁ αἰδεσιμότατος Τζ. Μπ. Σόαμς ἐδήλωσε κατὰ τὴν ἐπίσημη εὐλογία τοῦ στρατιωτικοῦ ἐξοπλισμοῦ στὴν Οὐάσιγκτον: «Ἐὰν ὁ Ἰησοὺς Χριστὸς ἐπέστρεφε στὴν γῆ θὰ ἦταν λευκός, Ἀμερικανὸς καὶ περήφανος γι’ αὐτό!» Ὁ Τοκβίλ παρατήρησε ἤδη ὅτι,

Ἡ θρησκεία συχνὰ ἐπαναπροσδιορίζεται μὲ αἰσιόδοξο τρόπο, συμφώνως πρὸς τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ πρακτικοῦ ὑλισμοῦ καὶ τὶς ἐπιδιώξεις ἀνθρώπων ποὺ δὲν ἔπαψαν ποτέ τους νὰ πιστεύουν στὶς ἀρετὲς τῆς τεχνολογίας καὶ ποὺ αὐθορμήτως ὑποθέτουν – δεδομένου ὅτι ἡ αἴσθηση τοῦ τραγικοῦ τοὺς εἶναι ξένη – ὅτι κατὰ κάποιον τρόπο τὰ πράγματα πάντα ξεδιαλύνουν ἀπὸ μόνα τους στὸ τέλος. Ὁ εὐρέως γνωστὸς Ἀμερικανὸς καθηγητὴς Τόμας Λ. Πάνγκλ, στὴν μελέτη του γιὰ τὸν Μοντεσκιὲ καὶ τὴν ἐπιρροή του στοὺς Ἱδρυτές, προτείνει τὴν υἱοθέτηση ἑνὸς λίμπεραλ, ἐμπορικοῦ ρεπουμπλικανισμοῦ καὶ τοῦ πνεύματος τοῦ ἐμπορίου ὡς τὸ καλλίτερο καθεστώς

Τὸ τελικὸ ἀποτέλεσμα εἶναι ὁ συμβιβασμὸς καὶ ἡ συμφιλίωση τῆς θρησκείας μὲ τὴν αἰσιοδοξία ποὺ ἐκληρονομήθη ἀπὸ τὸν Διαφωτισμό, καὶ ἡ ἐνσωμάτωσή τους στὴν εὐθεία πορεία πρὸς τὸ μέλλον καὶ τὸν μυστικισμὸ τῆς προόδου. Ἀπὸ τὸν Τζὸν Οὐίνθροπ στοὺς Τζώρτζ Oὐίλ. Μπούς καὶ Μπαρὰκ Ὀμπάμα, οἱ Ἀμερικανοί δὲν ἔχουν ἐγκαταλείψει ποτέ τὴν πίστη στὴν πρόοδο, ποὺ συχνὰ τοὺς ὀδηγεῖ στὸ συμπέρασμα ὅτι οἱ ὑλικὲς καὶ τεχνολογικὲς ἐξελίξεις θὰ φέρουν ἐπίσης τὴν βελτίωση τῆς ἀνθρωπότητος. Σὲ ἕναν τέτοιο κόσμο, μόνον μέσα ἀπὸ τὴν συσσώρευση ὑλικῶν ἀγαθῶν εἶναι δυνατὴ ἠ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἐξ οὖ καὶ ἡ ἰδέα τῆς “λυτρώσεως” μέσῳ τοῦ προσηλυτισμοῦ στὸν Ἀμερικανικὸ τρόπο ζωῆς. Ὁ Καλβινισμὸς εἶχε ἤδη προσπαθήσει νὰ λύσῃ αὐτὸ τὸ πρόβλημα τοῦ “Προκαθορισμοῦ” ἑρμηνεύοντας τὴν ὑλικὴ ἐπιτυχία ὡς τὸ σημάδι τῆς θεϊκῆς ἐκλογῆς.

Ἡ ἐξύμνηση τῆς ἀτομικῆς ἐπιδόσεως, τὸ πνεῦμα τοῦ καπιταλισμοῦ, ἡ ἐφησυχαστικὴ ἀρετὴ τοῦ “ὁμαλοῦ ἐμπορίου”, ὅλα αὐτὰ καλλιεργοῦν ἐλπίδες ὅτι ἡ συσσώρευση τοῦ πλούτου κάποια ἡμέρα θὰ ἐξαφανίσει ὅλα τὰ κακά. Τὸ κακὸ γίνεται ἕνα “λάθος”, μία κατάσταση ἀτελείας ποὺ θὰ πρέπει τελικῶς νὰ ξεπερασθῇ ἀπὸ τὴν αὔξηση τοῦ ἐμπορίου καὶ τὴν οἰκονομική “ἀνάπτυξη”. Ἀπὸ ἐδῶ καὶ στὸ ἐξῆς, δὲν εἶναι πλέον ἡ ἠθική δεοντολογία ὅπου βασίζεται καὶ ἀπορρέει τὸ συμφέρον, ἀλλὰ τὸ συμφέρον ὅπου βασίζεται καὶ ἀπορρέει ἡ ἠθική δεοντολογία. Σὲ μιὰ ἐπιστολή του, τὸ 1814, πρὸς τὸν Τόμας Λόου, ὁ Τζέφερσον ἔγραψε: «Ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι ἡ φύση ἔχει διορίσει τὴν χρησιμότητα ὡς τὸ καλλίτερο πρότυπο τῆς ἀρετῆς γιὰ τὸν ἄνθρωπο» ⁶. Ἕναν αἰώνα ἀργότερα, ὁ ἀνώτατος δικαστικός, Ὀλιβερ Οὐέντελ Χόλμς, προσέθεσε:

Φαίνεται ὅτι στὴν Ἀμερική ἡ ἀλήθεια ἔχει γίνει ἐμπορικὸ ζήτημα. Τηλεοπτικοὶ εὐαγγελιστὲς κηρύττουν τὸ “εὐαγγέλιο τῆς εὐημερίας” – τὸ νὰ γίνῃ κάποιος πλούσιος εἶναι σημάδι ὅτι σώζεται – πρὶν προβοῦν στὶς συνεχεῖς προτροπές τους γιὰ χρηματικὲς εἰσφορές.

Οἱ Πουριτανοὶ εἶχαν διατηρήσει ἀπὸ τὸν Λὸκ τὴν ἰδέα ὅτι ὅλα τὰ ἄλλα ἀνθρώπινα δικαιώματα ἀπορρέουν ἀπὸ τὸ “φυσικὸ δικαίωμα τῆς ἰδιοκτησίας”. Γιὰ τὸν Μάντισον, “ὁ πρῶτος στόχος τῆς κυβερνήσεως” εἶναι νὰ ἐξασφαλίσῃ τὴν ἀπόκτηση ἰδιοκτησίας. Τὸ 1792, εἶπε: «ἐν συντομίᾳ, ὅπως ἕνας ἄνθρωπος λέγεται ὅτι ἔχει δικαίωμα στὴν ἰδιοκτησία του, μπορεῖ ἐξίσου νὰ εἰπωθῇ ὅτι ἔχει ἰδιοκτησία στὰ δικαιώματά του» ⁷. Τὰ δικαιώματα ἐκλαμβάνονται ὡς ἔμφυτες (σύμφυτες) ἰδιότητες τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, κάτι ποὺ τὰ ἄτομα κατέχουν ἐπειδὴ ἀνήκουν στὸ ἀνθρώπινο εἶδος, καὶ εἶναι αὐτὰ τὰ δικαιώματα ποὺ οἱ κυβερνήσεις δεσμεύονται νὰ “ἐξασφαλίσουν”.

Ἡ Νέα Δεξιὰ ἀπορρίπτει ἐντελῶς αὐτὴν τὴν ἔννοια τῶν ὑποκειμενικῶν δικαιωμάτων, τὰ ὁποῖα εἶναι ἀπολύτως ἀντίθετα μὲ τὴν παραδοσιακὴ ἔννοια τοῦ ἀντικειμενικοῦ δικαίου. Ὑπὸ αὐτὴν τὴν θεώρηση, ὁ νόμος εἶναι μία ἀμερόληπτη σχέση δικαιοσύνης, ποὺ ἐπιτρέπει στὸν καθένα νὰ πάρῃ ὅ, τι ἄξίζει. Ὁμοίως, ἡ Νέα Δεξιὰ ἀπορρίπτει τὴν ἰδέα ὅτι ἡ ἀτομικὴ ἰδιοκτησία πρέπει νὰ εἶναι ἀπόλυτη.

Μιὰ τέτοια περὶ ἀνθρώπου ἀντίληψη ἦταν σύμφυτη μὲ τὰ θεμέλια μιᾶς κοινωνίας, ποὺ εὐστόχως περιγράφει ὁ Ἔζρα Πάουντ ὡς ἕναν «καθαρὰ ἐμπορικὸ πολιτισμό». Τὰ λόγια του ἀπηχοῦν τὸν Τοκβίλ:

Σίγουρα ἡ Ἀμερικὴ δὲν εἶναι ἡ πρώτη ἐμπορικὴ Ρεπούμπλικα στὴν ἱστορία, ἀλλὰ εἶναι ἡ πρώτη ποὺ ἔθεσε εὐθέως ὅτι τίποτα ἀπολύτως δὲν θὰ πρέπει νὰ περιορίζῃ τὶς οἰκονομικὲς δραστηριότητες, ἀφοῦ αὐτὲς εἶναι τὸ λατρεμμένο μέσο γιὰ τὴν ἐπίτευξη τῆς βελτιώσεως τῆς ἀνθρωπότητος. Ἀπὸ μόνο του, τὸ ἄτομο μετράει τόσο ὅσο ἡ ἐξωτερική του δραστηριότητα συνεχίζει νὰ αὐξάνεται. Φυσικά, μόνον ἡ οἰκονομική του ἀπόδοση θὰ μετρήσει δεόντως τὴν ἀξία του. «Στὴν Ἀμερική,» ἔγραψε ὁ Χέρμαν Κέϋσερλινγκ, «οἱ ἄνθρωποι ὄντως πιστεύουν ὅτι οἱ πλούσιοι εἶναι ἀνώτεροι, ἁπλὰ ἐπειδή ἔχουν λεφτά∙ στὴν Ἀμερική, ἡ κατοχὴ χρήματος δημιουργεῖ, πράγματι, ἠθικὰ δικαιώματα».

Ὁ Μὰξ Χορκχάιμερ και ὁ Θέοντορ Β. Ἀντόρνο παρατήρησαν ἀπὸ τὴν πλευρά τους:

Ὁ καπιταλιστικὸς ἀνταγωνισμὸς ἀντιπροσωπεύει τὸ πιὸ ἠθικὸ δικαστήριο: οἱ πλούσιοι εἶναι οἱ «νικητές», καὶ οἱ «νικητές» εἶναι οἱ δίκαιοι. Αὐτὰ εἶναι τὰ πρωτεῖα ἑνὸς πολιτισμοῦ τοῦ ἔχειν ἔναντι ἑνὸς πολιτισμοῦ τοῦ εἶναι.

Τέτοια χαρακτηριστικὰ δὲν προσφέρονται γιὰ διαλογισμὸ τοῦ πνεύματος καὶ ἐσωτερικὴ ἐνατένιση. Ὅταν ὁ δεσμὸς μὲ τοὺς ἄλλους εἶναι ἀποκλειστικὰ τρεφόμενος ἀπὸ τὸν σεβασμὸ γιὰ τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ καὶ τὸ Παντοδύναμο Δολλάριο, τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι ἡ ἀπεριόριστη ἀποξένωση. Γιὰ τοὺς Ἀμερικανούς, σημειώνει ἡ Ἀναΐς Νὶν στὸ ἡμερολόγιό της, «εἶναι ἁμαρτία νὰ ἔχουν ἐσωτερικὴ ζωή». Αὐτὲς οἱ λέξεις μπορεῖ νὰ ἀκούγονται ὑπερβολικές, ὅμως ἀπηχοῦν τὰ ἴδια συμπεράσματα τοῦ Ἀμερικανοῦ Κρίστοφερ Λάς. Στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες ὑπάρχει ἡ σταθερὴ τάση νὰ πιστεύουν ὅτι ἡ νοημοσύνη πρέπει νὰ μειωθῇ σὲ τεχνικὲς γνώσεις καὶ ὅτι ἡ συγκέντρωση πάνω στὰ οἰκονομικὰ ζητήματα θὰ βοηθήσῃ νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τὸν κόσμο τῶν καθαρῶν ἰδεῶν. Ὅποιος ἐπιχειρεῖ νὰ ἐκφράσῃ μιὰ πρωτότυπη καὶ βαθυστόχαστη ἰδέα κινδυνεύει νὰ τοῦ ἀπαντήσουν: “Μὴν εἶσαι τόσο ἀρνητικός. Μείνε στὸ πρακτικό! Σκέψου θετικά!”

Γιὰ τοὺς Ἱδρυτές, σκοπός τῆς κυβερνήσεως ἦταν νὰ ἐξασφαλίσῃ τὰ “ἀναπαλλοτρίωτα δικαιώματα” τῶν ἀτόμων ποὺ “δημιουργήθηκαν ἴσοι”. Οὔτως, ὁ πολιτικὸς βίος συρρικνώθη σε ἠθικότητα και νόμους. Ὁ Ἀμερικανὸς ἀντιφρονὼν Χ. Λ. Μένκεν ἐσάρκασε ὅτι τὸ ἀντίθετο ἦταν ἀλήθεια:

Στὶς Ἠνωμένες Πολιτεῖες, ἡ πολιτικὴ δράση πρέπει πάντα νὰ ἀρχίζῃ μὲ ἕνα ξαφνικὸ κῦμα ἠθικῆς εὐαισθητοποιήσεως (“κάτι πρέπει νὰ γίνει γι’ αὐτό!”), ποὺ ὀδηγεῖ πάντα σὲ μιὰ “τεχνικὴ” ἐξέταση τοῦ ὅλου ζητήματος. Ὁ ἴδιος ὁ νόμος εἶναι ἕνας τρόπος ἐκφράσεως ποὺ θέτει νομικὲς φόρμες τῶν ἠθικῶν χαρακτηριστικῶν ποὺ εἶναι σύμφυτα στὴν ἰδεολογία τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων. Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ ἐξαιρετικὴ σημασία τῶν δικηγόρων στὴν ἀμερικανικὴ πολιτική, ποὺ ὁ Μισὲλ Κροζιὲρ ἀποκαλεῖ “διαδικαστικὸ παραλήρημα” καὶ “νομικὴ παραφροσύνη”. Ἐν τῷ μεταξύ, ἡ οὐσιαστικὴ ἀνωτερότητα τοῦ ἰδιωτικοῦ ἐπὶ τοῦ δημοσίου βίου πρέπει νὰ δηλωθῇ ἠχηρὰ παντοῦ∙ ἡ “κοινωνία τῶν πολιτῶν” πάνω ἀπὸ τὸν κόσμο τῆς πολιτικῆς, ὁ ἐπιχειρηματικὸς καὶ οἰκονομικὸς ἀνταγωνισμός πάνω ἀπὸ τὸ κοινὸ καλό. «Ἕνας Ἀμερικανός, εἴτε εἶναι κυβερνητικὸς ὑπάλληλος εἴτε ὁποιοσδήποτε τυχαῖος περαστικός», γράφει ὁ Τόμας Μόλναρ, «εἶναι πεπεισμένος ὅτι ἡ πολιτικὴ καθαυτὴ εἶναι κακὸ πρᾶγμα καὶ ὅτι οἱ ἄνθρωποι πρέπει νὰ εὕρουν κάτι ἄλλο γιὰ νὰ ἐπικοινωνοῦν καὶ νὰ ἐγκαθιδρύουν εἰρηνικὲς σχέσεις».

Ὅπως ἀνέφερα παραπάνω, οἱ Ἀμερικανοί ἔχουν τὴν τάση νὰ πιστεύουν ὅτι τὸ κακὸ θὰ μποροῦσε νὰ ἐξαφανιστεῖ καὶ ὅτι εἶναι δυνατὸν νὰ καταργήσουν τὸ τραγικὸ χαρακτηριστικὸ τῆς ἀνθρωπίνου ὑπάρξεως. Γι’ αὐτὸ καὶ θέλουν νὰ καταργήσουν τὴν πολιτική, ἐνῶ ταυτοχρόνως νὰ φέρουν τὴν ἱστορία στὸ τέλος της. «Ἡ Ἀμερική οἰκοδομήθη οὔτως ὥστε νὰ μπορέσῃ νὰ βγῇ ἀπὸ τὴν ἱστορία», ἔγραψε ὁ Ὀκτάβιο Πάζ. Ὁ Ἀμερικανὸς “νεοσυντηρητικὸς” Φράνσις Φουκουγιάμα ἐπίστευσε ὅτι ἦταν σὲ θέση νὰ ἀνακοινώσῃ τὸ τέλος της.

Ἡ διεξαγωγὴ πολέμου πάντα ἐσήμαινε γιὰ τοὺς Ἀμερικανοὺς ἠθικὴ “σταυροφορία”. Γι’ αὐτὸ δὲν τοὺς ἀρκεῖ ἡ στρατιωτικὴ μόνον νίκη. Πρέπει ἐπίσης νὰ ἐξολοθρεύσουν τὸν εχθρό, ὁ ὁποῖος πάντοτε ἀπεικονίζεται ὄχι ὡς ἑνας ἡγέτης ἢ μιὰ χώρα ποὺ ἁπλῶς συμβαίνει νὰ εἶναι ἀντίπαλος, ἀλλὰ ὡς ἡ ἐνσάρκωση τοῦ κακοῦ. Ὑπὸ τὸ πρόσχημα τῆς “ἀνθρωπιστικῆς παρεμβάσεως” ἢ τῶν μαχῶν ἐναντίον “τρομοκρατῶν”, οἱ Ἀμερικανικοὶ πόλεμοι είναι πάντα “δικαιολογημένοι πόλεμοι” δηλαδή, πόλεμοι justa causa – καὶ ὄχι πόλεμοι ἐναντίον ἑνὸς justus hostis (“δικαιολογημένου ἐχθροῦ”). Ὡς ἐκ τούτου, ὁ ἐχθρὸς πρέπει πάντα νὰ περιγράφεται ὄχι μόνον ὡς τωρινὸς ἐχθρὸς (ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ γίνῃ στὸ ἀπώτατο μέλλον σύμμαχος ἐπίσης), ἀλλὰ ὡς ἕνας ἐγκληματίας ποὺ ἀξίζει τιμωρία καὶ ἐπανεκπαίδευση.

Οἱ διαφορὲς φαίνονται νὰ εἶναι πολὺ βαθιὲς μεταξὺ τῆς πολιτικῆς σκέψεως στὴν ἠπειρωτικὴ Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀμερικανικὴ νοοτροπία, ποὺ χαρακτηρίζεται ἀπὸ μιὰ οἰκονομική, ἐμπορικὴ καὶ διαδικαστικὴ ὁπτικὴ τοῦ κόσμου, ἀπὸ τὶς πανταχοῦ παροῦσες βιβλικὲς ἀξίες, καθὼς καὶ ἀπὸ τεχνολογικὴ αἰσιοδοξία, συμβολαιομανία, τὴν γλῶσσα τῶν “δικαιωμάτων”, καὶ τὴν πίστη στὴν πρόοδο.

Νομίζω ὅτι ξέρω καλὰ τὶς Ἠνωμένες Πολιτεῖες, καθὼς ἔχω μείνει προσωρινὰ ἐκεῖ σὲ πολλὲς περιπτώσεις. Ἔχω ταξιδέψει πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις, ἀπὸ τὴν Οὐάσινγκτον στὸ Λὸς Ἄντζελες, ἀπὸ τὴν Νέα Ὀρλεάνη στὸ Κέϋ Λάργκο, ἀπὸ τὸ Σὰν Φρανσίσκο στὴν Ἀτλάντα, καὶ ἀπὸ τὴν Νέα Υόρκη στὸ Σικάγο. Καὶ ἔχω, βεβαίως, συναντήσει πράγματα ποὺ ἀπήλαυσα πάρα πολύ. Οἱ Ἀμερικανοὶ εἶναι φιλικοὶ καὶ φιλόξενοι (ἀκόμη κι ἂν οἱ ἀνθρώπινες σχέσεις εἶναι συχνὰ ἐπιφανειακές). Ἔχουν μιὰ χειροπιαστὴ αἴσθηση τῆς κοινωνίας. Τὰ μεγαλύτερα πανεπιστήμιά τους προσφέρουν συνθῆκες ἐργασίας τέτοιες ποὺ οἱ Εὐρωπαῖοι θὰ μποροῦσαν μόνο νὰ ὀνειρευτοῦν. Δὲν μπορῶ νὰ ξεχάσω τὴν ἐπιρροή ποὺ εἶχαν οἱ Ἀμερικανικὲς ταινίες πάνω μου σὲ μιὰ ἄλλη ἐποχὴ ὅπου δὲν περιοριζόντουσαν σὲ εἰδικά ἐφὲ ἢ ἀνοησίες περὶ σούπερ-ἡρώων. Ἰδιαίτερη ἐντύπωση μοῦ εἶχαν κάνει Ἀμερικανοὶ λογοτέχνες ὅπως Μάρκ Τουέιν, Ἔντγκαρ Ἄλλαν Πόε, Χέρμαν Μέλβιλ, Τζὸν Στάινμπεκ, Ἔρνεστ Χέμινγουεϊ, Τζὸν Ντὸς Πάσσος, Οὐίλιαμ Φώκνερ, κ. ἄ.

Ἀλλὰ ἐπίσης διακρίνω τὴν ἀνάποδη πλευρὰ τοῦ “Ἀμερικανικοῦ τρόπου ζωής”: Τὴν ἀντίληψη τοῦ πολιτισμοῦ ὡς ἀναλώσιμο ἐμπόρευμα, ἢ ὡς “ψυχαγωγία”, μιὰ τεχνομορφικὴ ἀντίληψη τῆς ἀνθρωπίνου ζωῆς σχεδιασμένη γιὰ νὰ μετατρέπῃ τοὺς ἀνθρώπους σε ἐκτεταμένα τερματικὰ ἢ ὑπολογιστὲς ἐλεγχόμενα ἀπὸ μακριὰ, ψεύτικες σχέσεις τῶν φύλων, κουλτούρα τῶν αὐτοκινήτων καὶ τῆς ἐμπορικῆς ἀρχιτεκτονικῆς (ὑπάρχει πιὸ γνήσια κοινωνικότητα σὲ μιὰ Ἀφρικανικὴ τοπικὴ ἀγορὰ ἀπ’ ὄ, τι σὲ ἕνα Ἀμερικανικὸ σούπερ μάρκετ – κυρίαρχο σύμβολο τοῦ Δυτικοῦ μηδενισμοῦ), παχύσαρκα παιδιὰ ἀναθρεμμένα ἀπὸ τὴν τηλεόραση, δοξασμὸ τῶν “νικητῶν” καὶ ἐμμονὴ μὲ τὴν κατανάλωση, ταχυφαγεῖα, ἕνα μεῖγμα ἀπὸ Πουριτανικὰ διατάγματα καὶ ὑστερικὲς ὑπερβολἐς, διαφθορὰ ἀπὸ τὴν ὑποκρισία, κ. λπ. Ναί, γνωρίζω ὅτι κινδυνεύω νὰ κατηγορηθῶ γιὰ μεροληψία. Ἀλλὰ ὀφείλω νὰ ὁμολογήσω ὅτι γιὰ τὴν Ἀμερικὴ τῶν “ἀκριβοπληρωμένων μεγαλοστελεχῶν”, τῶν “βλάχων”, τῶν “φουσκωτῶν τοῦ γυμναστηρίου” καὶ τῶν “χαζῶν ξανθιῶν”, τοῦ “Ἀμερικανικοῦ ὀνείρου” καὶ τῶν μαζορετῶν, καὶ τῶν “χρηματοπαραγωγῶν” και “μεσιτῶν” τῆς Οὐώλ Στρήτ, δὲν ἔχω τὴν παραμικρὴ συμπάθεια.

Εἶναι ἡ παγκοσμιοποίηση σήμερα συνώνυμη μὲ τὸν Ἀμερικανισμό; Ἐδῶ μᾶλλον τείνουμε νὰ ἀπαντήσουμε καταφατικά. Γεγονὸς παραμένει ὅτι οἱ Ἠνωμένες Πολιτεῖες οὐδέποτε σταμάτησαν νὰ ἐξαγάγουν τὰ προβλήματά τους στὸν ὑπόλοιπο κόσμο, ξεκινώντας μὲ τὴν Εὐρώπη. Στὶς δημοσκοπήσεις, ἡ ἐχθρότητα πρὸς τὴν παγκοσμιοποίηση πολὺ συχνὰ συνοδεύεται ἀπὸ τὴν ἀπόρριψη τῆς Ἀμερικανικῆς ἡγεμονίας. Πολιτικὰ καὶ πολιτιστικά, παγκοσμιοποίηση σημαίνει σὲ μεγάλο βαθμὸ μιὰ διαδικασία Ἀμερικανοποιήσεως, καθὼς ἡ κυρίαρχη ὑπερδύναμη συνεχίζει νὰ ἐξαγάγῃ τὸ ἐμπόρευμά της, τὸ κεφαλαιό της, τὶς ὑπηρεσίες της, τὴν τεχνολογία της, ἀλλὰ καὶ τὴν “βιομηχανία τοῦ φανταστικοῦ” της, τὴν κουλτούρα της, τὴν γλῶσσα της, τὰ δικά της μέτρα καὶ σταθμὰ διαβιώσεως, καὶ τὴν δική της κοσμοθεωρία.

Ἀλλὰ ἀντὶ γιὰ Ἀμερικανοποίηση, μήπως θὰ ἦταν καταλληλότερο νὰ ὁμιλοῦμε γιὰ “Δυτικοποίηση”; Πολλοὶ Ἀμερικανοὶ θεωροῦν τοὺς ἐαυτούς τους “Δυτικούς” – καὶ μερικοὶ ἐξ αὐτῶν φθάνουν ἀκόμη καὶ νὰ χρησιμοποιοῦν τὸν ὅρο “Ἡ Δύση” ὡς συνώνυμο τοῦ “λευκοῦ κόσμου” (πολιτικὰ μία ἄνευ νοήματος ἔκφραση).

Ἐτυμολογικά, “ἡ Δύση” εἶναι ὁ τόπος ὅπου ὁ ἥλιος δύει, ὁ τόπος ὅπου τὰ πράγματα χάνονται καὶ ὅπου ἡ ἱστορία φθάνει στὸ τέλος της. Στὸ παρελθόν, ὁ ὅρος αὐτός ἀποτελοῦσε τὸν προσδιορισμὸ μίας ἐκ τῶν δύο αὐτοκρατοριῶν (pars occidentalis) ποὺ προέκυψαν ἀπὸ τὴν διάσπαση τῆς Ῥωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Ἐν συνεχείᾳ, ὁ ὅρος ἔγινε συνώνυμος τοῦ “δυτικοῦ πολιτισμοῦ”. Τὴν σήμερον, ὅπως συμβαίνει μὲ πολλοὺς ἄλλους ὅρους, ὀδεύει στὸ νὰ προσλάβῃ μιὰ οἰκονομικὴ χροιὰ ἐφόσον οἱ Δυτικὲς χῶρες ἔχουν δομηθεῖ κυρίως ὡς “ἀναπτυγμένες” χῶρες. Αὐτὸς δὲν εἶναι ἕνας ὅρος, ὅμως, ποὺ ἐγὼ χρησιμοποιῶ μὲ θετικὴ ἔννοια. Κατὰ τὴν ἄποψή μου, “ἡ Δύση” ἔχει γίνει πλέον τὸ ὄχημα – ἐν ἀντιθέσει μὲ τὴν Εὐρώπη – ἑνὸς κοινωνικοῦ μοντέλου που ἀντανακλᾷ τὸν μηδενισμό. Κατὰ τὰ ταξίδια μου σὲ διάφορα μέρη τοῦ κόσμου, ἔχω δεῖ τὶ συμβαίνει στοὺς καθιερωμένους πολιτισμοὺς ὅταν ἐπηρεάζονται ἀπὸ “τὴν Δύση”: οἱ παραδόσεις γρήγορα μετατρέπονται σὲ φολκλὸρ γιὰ τοὺς τουρίστες, οἱ κοινωνικοὶ δεσμοὶ διαλύονται, τα ἤθη ἀποκτοῦν χρησιμοθηρικὸ προσανατολισμό, ἡ Ἀμερικανικὴ γλῶσσα καὶ μουσικὴ διεισδύουν στὸ μυαλὸ καὶ τὸ πάθος γιὰ τὸ χρῆμα κατακλύζει τοὺς περισσότερους.

Ἡ φράση “ἡ Δύση” συχνὰ ἐκλαμβάνεται ὅτι ἐννοεῖ τὸ σύνολο ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ τὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες καὶ τὴν Εὐρώπη. Ἀλλὰ τὸ σύνολο αὐτό, ἐὰν δεχθοῦμε ὅτι ὑπῆρξε ποτέ, τελεῖ ἤδη ὑπὸ κατάρρευση ὅπως ἐπεσημάνε πρὶν ἀπὸ μερικὰ ἔτη ὁ Ἰμμάνουελ Βαλλερστάϊν ⁸. Τὸ ὑπερατλαντικὸ χάσμα μεγαλώνει κάθε ἡμέρα καὶ περισσότερο. Ἡ παγκοσμιοποίηση, ἐνῶ ὀξύνει τὸν ἀνταγωνισμό, ἀποκαλύπτει βαθιὲς ἀποκλίσεις μεταξὺ τῶν Εὐρωπαϊκῶν συμφερόντων καὶ τῶν Ἀμερικανικῶν. Σὲ γεωπολιτικὸ ἐπίπεδο, οἱ ἀποκλίσεις εἶναι ἀκόμα πιὸ κατάφωρες – οἱ Ἠνωμένες Πολιτεῖες εἶναι μιὰ ναυτικὴ δύναμη, ἐνῶ ἡ Εὐρώπη μιὰ ἠπειρωτικὴ δύναμη. Ὅπως ἔδειξε ὁ Κὰρλ Σμίτ, ἡ λογικὴ τῆς Γῆς ἐναντίον της Θαλάσσης ἀντιπροσωπεύει τὶς δύο ἀλληλοσυγκρουόμενες ὀπτικὲς ⁹. Ἡ Γῆ εἶναι ἀντίθετη μὲ τὴν Θάλασσα ἀκριβῶς ὅπως ἡ πολιτικὴ εἶναι ἀντίθετη μὲ τὸ ἐμπόριο, τὸ σύνορο μὲ τὸ κῦμα, τὸ τελλουρικὸ στοιχεῖο μὲ τὸ ὠκεάνιο στοιχεῖο. Ὡς ἐκ τούτου, ἐγὼ δὲν προσδιορίζομαι ὡς “Δυτικός”. Εἶμαι Εὐρωπαῖος.

Ἰδωθεῖς ὑπὸ τὴν ὀπτικὴ γωνία τῆς οἰκονομίας, ὁ καπιταλισμὸς δὲν ἐγεννήθη στὴν ἄλλη πλευρὰ τοῦ Ἁτλαντικοῦ, παρότι ἦταν ἐκεῖ ὅπου ἐνσωματώθη στὴν ἐθνικὴ ἰδεολογία: ἡ ὑπεροχὴ τῶν συμβάσεων, ἡ συρρίκνωση τοῦ κράτους, ἡ κριτικὴ τῆς “μεγάλης κυβερνήσεως”, ἡ ὑπεράσπιση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ καὶ τῶν ἐλευθέρων συναλλαγῶν, κ. λπ. Εἶναι ἐπίσης στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες ὅπου ἐγεννήθη ἡ ἔννοια τῆς “διακυβερνήσεως” – ποὺ ἐφηρμόσθη πρῶτα στὶς ἐπιχειρήσεις καὶ ἐν συνεχείᾳ στὴν πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωή. Δὲν θὰ πρέπει νὰ μᾶς ἐκπλήσσῃ λοιπὸν ὅτι ἀπὸ τὸ 1945, ἡ οἰκονομία τῶν ΗΠΑ ἔχει γίνει ἡ κεντρικὴ σκηνὴ τοῦ διεθνοῦς χρηματοπιστωτικοῦ συστήματος.

Ἦταν οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες ποὺ ἵδρυσαν τὸ 1947 τὸ Διεθνὲς Νομισματικὸ Ταμεῖο (IMF) καὶ τὸ Γενικὸ Σύμφωνο Δασμῶν καὶ Ἐμπορίου (GATT), τὸ ὁποῖο διαδέχθη τὸ 1995 ὁ Παγκόσμιος Ὀργανισμὸς Ἐμπορίου (WTO). Αὐτὰ ἦταν τὰ θεσμικὰ ὄργανα ποὺ ἀπελευθέρωσαν τὴν κίνηση κεφαλαίων τὸ 1974 γιὰ νὰ χρηματοδοτήσουν τὰ ἐλλείμματα τῆς Ἀμερικῆς. Στὸν τομέα τοῦ χρηματοπιστωτικοῦ κεφαλαίου, ἡ Ἀμερικὴ ἐξακολουθεῖ νὰ διατηρῇ πολὺ ὑψηλότερο μερίδιο ἐν συγκρίσει μὲ τὸν βιομηχανικό της τομέα. Θέτει τοὺς κανόνες γιὰ τὸ διεθνὲς ἐμπόριο, ἑνῶ ἡ νομισματική της πολιτικὴ παραμένει ὁ κυρίαρχος μηχανισμὸς ποὺ ῥυθμίζει τὴν χρηματοπιστωτικὴ συσσώρευση σὲ ὅλη τὴν ὑδρόγειο.

Ἀκριβῶς ὅπως πολλοὶ Εὐρωπαῖοι, μένω ἔκπληκτος ποὺ οἱ Ἀμερικανοὶ συντηρητικοὶ ὑπερασπίζονται, σχεδὸν ἀνεξαιρέτως, τὸ καπιταλιστικὸ σύστημα, τοῦ ὁποίου ἡ ἐπέκταση καταστρέφει μεθοδικὰ ὅλα ὅσα δῆθεν ἐπιθυμοῦν νὰ συντηρήσουν. Παρὰ τὴν διαρθρωτικὴ κρίση ποὺ βιώνει τὸ καπιταλιστικὸ σύστημα τὰ τελευταῖα ἔτη, οἱ Ἀμερικανοὶ συντηρητικοὶ ἐξακολουθοῦν νὰ ἐκθειάζουν τὸν καπιταλισμὸ σὰν σύστημα ποὺ φέρεται νὰ σέβεται καὶ νὰ ἐγγυᾶται τὴν ἀτομικὴ ἐλευθερία, τὴν ἰδιοκτησία καὶ τὸ ἐλεύθερου ἐμπόριο. Πιστεύουν σὲ ἐγγενεῖς ἀρετὲς τῆς ἀγορᾶς, τὸν μηχανισμὸ τῶν ὁποίων λατρεύουν ὡς παράδειγμα γιὰ ὅλες τὶς κοινωνικὲς σχέσεις. Πιστεύουν ὅτι ὁ καπιταλισμὸς ἔχει κάπως νὰ κάνῃ μὲ τὴν δημοκρατία καὶ τὴν ἐλευθερία. Πιστεύουν στὴν μεταφυσική, ὄχι μόνον στὴν οἰκονομική, ἀναγκαιότητα τῆς ἀτέρμονης “ἀναπτύξεως”. Νομίζουν ὅτι ἡ κατανάλωση ἰσοῦται μὲ τὴν εὐτυχία καὶ ὅτι τὸ “περισσότερο” εἶναι συνώνυμο τοῦ “καλλιτέρου”.

Ὁ καπιταλισμός, ὡστόσο, δὲν εἶναι “συντηρητικός”. Εἶναι τὸ ἀκριβῶς ἀντίθετο ἀπ’ αὐτό. Ὁ Κάρλ Μάρξ εἶχε ἤδη παρατηρήσει ὅτι ἡ ἀποδόμηση τῆς φεουδαρχίας καὶ ἡ ἐξάλειψη τῶν παραδοσιακῶν πολιτισμῶν καὶ ἀξιῶν εἶναι ἀποτέλεσμα τοῦ καπιταλισμοῦ, ὁ ὁποῖος κατόπιν πνίγει τὰ πάντα στὰ «παγωμένα ὕδατα τοῦ ἐγωιστικοῦ ὑπολογισμοῦ» ¹⁰. Σήμερα τὸ καπιταλιστικὸ σύστημα, περισσότερο ἀπὸ ποτὲ ἄλλοτε, εἶναι παγιωμένο πρὸς τὴν ὑπερσυσσώρευση κεφαλαίου. Χρειάζεται περισσότερους ἐμπορικοὺς χώρους, ὅλο καὶ περισσότερες ἀγορές, καὶ ὅλο καὶ περισσότερα κέρδη.

Λοιπόν, ἕνας τέτοιος στόχος δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθῇ ἐκτός ἐὰν τὸ κάθε τὶ ποὺ βρίσκεται στὸν δρόμο του κατεδαφιστῇ, ξεκινῶντας ἀπὸ τὶς συλλογικὲς ταυτότητες. Μὶα πλήρως ἑδραιωμένη οἰκονομία τῆς ἀγορᾶς δὲν μπορεῖ νὰ λειτουργήσῃ μὲ τὸν τρόπο ποὺ θὰ τὴν διατηρήσει, ἐκτὸς ἐὰν οἱ ἄνθρωποι ἐνστερνισθοῦν πρῶτα μιὰ κουλτούρα τοῦ συρμοῦ, κατανάλωση, καὶ ἀπεριόριστη ἀνάπτυξη. Ὁ καπιταλισμὸς δὲν μπορεῖ νὰ μετατρέψῃ ὅλον τὸν κόσμο σὲ μιὰ τεράστια ἀγορά – ποὺ εἶναι βέβαιο ὅτι ἀποτελεῖ τὸν κύριο στόχο του – ἐκτός ἐὰν ὅλος ὁ πλανήτης ἰσοπεδωθεῖ καὶ ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀποκηρύξουν τὸν ὀραματικὸ κόσμο τῶν συμβόλων τους, καὶ ἐπιδοθοῦν μονίμως στὸν πυρετὸ μιᾶς ἀσταμάτητης συσσωρεύσεως τοῦ ‘κάτι νέου’.

Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος ποὺ ὁ καπιταλισμός, στὴν προσπάθειά του νὰ ἐξαλείψῃ τὰ σύνορα, ἀποτελεῖ ἐπίσης ἕνα σύστημα ποὺ ἀποδεδειγμένα εἶναι πολὺ πιὸ ἀποτελεσματικὸ καὶ πολὺ πιὸ καταστροφικὸ ἀπὸ τὸν κομμουνισμό. Αὐτὸ διότι ἡ οἰκονομικὴ λογικὴ προτάσσει τὸ κέρδος πάνω ἀπὸ ὁτιδήποτε ἄλλο. Ὁ Ἄνταμ Σμίθ ἔγραψε ὅτι ὁ ἔμπορος δὲν ἔχει καμμία ἄλλη πατρίδα ἀπὸ τὴν περιοχὴ ὅπου βγάζει τὸ μεγαλύτερο κέρδος. Εἶναι σὲ αὐτὴν τὴν λογικὴ τοῦ ἐμπορεύματος, τὴν ὁποῖα συχνὰ ἐμπνέουν οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες, ποὺ ἡ Νέα Δεξιὰ ἀντιτάσσεται σφοδρά.

Μάρτιος, 2016 Παρίσι, Γαλλία

Σχετικὰ ἄρθρα

Ἡ ΕΕ, οἱ Συνθῆκες Μίνσκ, καὶ ἡ ἐκδικητικότητα τῆς Μέρκελ Ἡ πρόσφατη ἀποκαλύψη τῆς Μέρκελ, ὅτι ἐξ ἀρχῆς δὲν ὑπῆρχε ἡ πρόθεση νὰ τηρηθοῦν ο...

Τὸ ἀμερικανικὸ παραμύθι φθάνει στὸ τέλος του “Τὸ ἀμερικανικὸ παραμύθι φθάνει στὸ τέλος του” (Американская сказка заканчиваетс...

Ἡ Ἀπελευθέρωση (Liberation, Osvobozhdenie / Освобождение) Ἡ ἱστορία τοῦ Β′ΠΠ στὴν Δύση ἀποτέλεσε πεδίο παραποίησης καὶ ἀνακριβειῶν εἰδικὰ ...

Ἡ Ρωσσία στὴν τελικὴ εὐθεία γιὰ πολιτικὴ λύση στὸ οὐκρανικό; Οἱ συνέπειες τοῦ παιγνιδιοῦ γιὰ τὴν Οὐάσινγκτον. Ἡ κατάσταση στὴν Οὐκρανία ὀξύν...